ต้นเหตุที่ทำให้ปลาตาย! "เห็บปลา" ปัญหาใหญ่ของคนเลี้ยงปลาที่รู้จักและคุ้นเคย วิธีการกำจัด!

เนื่องจากหลายคนที่เลี้ยงปลาสวยงามต้องเจอปัญหาเกี่ยวกับ เห็บปลา โดยเฉพาะคนที่เลี้ยง ปลาทอง!! คงรู้ปัญหาเรื่องนี้ไม่ใช่เรื่องเล็ก เพราะสามารถทำให้ปลาที่เลี้ยงไม่สมบูรณ์ หรืออาจถึงตายได้!! แล้วเห็บปลาคืออะไร?  มันมาจากไหน ? และวิธีการกำจัดต้องทำไง ? 

เห็บปลา ( Fish louse or Fish Lice ) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Argulus sp. ชนิดที่รู้จักกันดีและคุ้นเคยก็เช่น Argulus foliaceus , Argulus japonicus และ Argulus coregoni จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกับแมลง กุ้ง ปู ต่างๆ มีขนาดความยาวตั้งแต่ 6 -22 มิลลิเมตร เห็บปลา เป็น ปริสิตภายนอก พบในปลาน้ำจืดและน้ำเค็ม เช่น ปลาตะเพียน ปลาไน ปลาทอง ปลาแรด ปลาหมอ ปลากะพงขาว กบ และ คางคกซึ่งจะเกาะบริเวณต่างๆ ภายนอกตัวปลา เช่น ตามครีบ ลำตัว ส่วนหัว ทุกๆ ส่วนที่มันพอจะมีพื้นที่เกาะได้ โดยจะเกาะดูดเลือดและย่อยสลายผิวหนังปลาบริเวณนั้นกินเป็นอาหาร นอกจากนั้น ตัวแก่ของ เห็บปลา ยังสามารถเป็นพาหะของเชื้อไวรัสและแบคทีเรียได้หลายชนิด

 

เห็บปลา ( Fish louse or Fish Lice ) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Argulus sp. ชนิดที่รู้จักกันดีและคุ้นเคยก็เช่น Argulus foliaceus , Argulus japonicus และ Argulus coregoni จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกับแมลง กุ้ง ปู ต่างๆ มีขนาดความยาวตั้งแต่ 6 -22 มิลลิเมตร เห็บปลา เป็น ปริสิตภายนอก พบในปลาน้ำจืดและน้ำเค็ม เช่น ปลาตะเพียน ปลาไน ปลาทอง ปลาแรด ปลาหมอ ปลากะพงขาว กบ และ คางคกซึ่งจะเกาะบริเวณต่างๆ ภายนอกตัวปลา เช่น ตามครีบ ลำตัว ส่วนหัว ทุกๆ ส่วนที่มันพอจะมีพื้นที่เกาะได้ โดยจะเกาะดูดเลือดและย่อยสลายผิวหนังปลาบริเวณนั้นกินเป็นอาหาร นอกจากนั้น ตัวแก่ของ เห็บปลา ยังสามารถเป็นพาหะของเชื้อไวรัสและแบคทีเรียได้หลายชนิด
มีการจัดลำดับทาง อนุกรมวิธาน ดังนี้ (อนุกรมวิธาน (taxonomy) คือ เป็นการจัดจำแนกสิ่งมีชีวิตออกเป็นหมวดหมู่ตามสายวิวัฒนาการ )
Phylum Arthropoda
Subphylum Crustacea
Class Maxillopoda
Subclass Branchiura
Order Arguloida
Family Argulidae
Genus Argulus

 

 

 

การป้องกัน
เนื่องจากเห็บปลา มักติดมากับอาหารสด และปลาใหม่โดยเฉพาะปลาจากบ่อดิน ดังนั้น การให้อาหารสดกับปลา ควรทำการแช่ด้วยด่างทับทิมเข้มข้น 60 pmm (มิลลิกรัมต่อลิตร) นานประมาณ 30 นาที ต่อจากนั้นนำมาล้างน้ำสะอาดหลายๆครั้ง ก่อนให้ปลากิน จะเป็นการช่วยลดความเสี่ยงลงได้เยอะพอสมควรครับ ปลาใหม่ที่พึ่งได้มาจากบ่อดิน ไม่ควรประมาทเป็นอย่างยิ่งครับ ส่วนใหญ่มีเห็บปลาติดมาแน่นอนไม่มากก็น้อย ดังนั้น ยังไม่ควรเอาปลาตัวดังกล่าวลงในตู้รวม หรือตู้เลี้ยงจริง ควรมีการกักโรคในตู้แยกต่างหากเพื่อดูอาการก่อนสักประมาณ 4-5 วันครับ ถ้ามีความจำเป็นต้องปล่อยปลาทันที เช่นไม่มีตู้พยาบาล หรือ มีความจำเป็นในแง่อื่นๆ แต่เราไม่แน่ใจถึงแหล่งที่มา และสภาพปลา ก็ควรแช่ คอปเปอร์ซัลเฟต 60 ppm นาน 1 ชั่วโมง ให้อากาศเต็มที่ แล้วค่อยปล่อยลงที่เลี้ยงครับ จะช่วยลดความเสี่ยงได้อีกทางหนึ่ง และถ้าพบปลาเป็นโรคในตู้ ก็ให้แยกปลาดังกล่าวออกทันทีครับ ป้องกันการขยายพันธุ์ของเห็บปลา

 

การรักษา
ในกรณีที่เลี้ยงปลาจำนวนน้อย ในตู้ เราจะใช้วิธีจับเห็บปลาออกจากตัวปลาของเราโดยตรงครับ เนื่องจากเห็บปลามีขนาดใหญ่ มองเห็นด้วยตาเปล่าชัดเจน วิธีการก็คือ เตรียมผ้าขนหนูชุบน้ำชุ่มๆ ห่อตัวปลาเอาไว้หลวมๆ อย่าเช็ดเมือกปลาออกนะครับ แล้ว หยดน้ำเกลือเข้มข้น 3-4 หยดลงบนตัวเห็บ การทำเช่นนี้จะทำให้เราดึงเห็บออกได้ง่ายขึ้นครับ เสร็จแล้วใช้ปากคีบ ค่อยๆคีบเห็บปลาออก ทำด้วยความระมัดระวังครับ เสร็จแล้วป้ายแผลด้วย อคริฟลาวิน หรือ โพวิโดนไอโอดีน หาซื้อได้ตามร้านขายยาคนทั่วไป เพื่อป้องกันการติดเชื้อแทรกซ้อน ก่อนหน้านั้นก็ทำการเปลี่ยนน้ำในตู้เดิมให้ได้มากที่สุด ยิ่งได้ 100 เปอร์เซ็นต์ยิ่งดีครับ ล้างทำความสะอาดกรองและวัสดุต่างๆในตู้ด้วย เสร็จแล้วก็ปล่อยปลาคืนตู้ได้ครับ การติดฮีตเตอร์ก็ช่วยได้เช่นกัน อาจตั้งไว้ที่ประมาณ 29-30 องศาเซลเซียสครับ จะทำให้วงจรชีวิตของเห็บปลาสั้นลง การใส่เกลือในน้ำ 0.1 เปอร์เซนต์ก็จะช่วยทำให้ตัวอ่อนของเห็บปลาอ่อนแอลง และเกาะติดตัวปลาได้ยากขึ้นด้วยครับ เปลี่ยนน้ำ ทุกๆ 3 วัน 30 เปอร์เซ็นต์ จนแน่ใจว่าปลาเราหายดีครับ
สำหรับการใช้ยาและสารเคมีในการรักษานั้น ที่ได้ผลที่สุดก็คือสารเคมีฆ่าแมลงในกลุ่ม Organophosphate (OPs)
 

 

 

 

 

 

ขอบคุณข้อมูลจาก : fisheries,pantown