วันนี้ในอดีต : 20 ส.ค. วันคล้ายวันเกิด สมเด็จพระวันรัต เจ้าอาวาสรูปแรกของวัดเบญจมบพิตรฯ

สมเด็จพระวันรัต (อ่านว่า วันนะรัด) แปลว่า ผู้ยินดีในการอยู่ป่า ผู้รักการอยู่ป่า เดิมใช้คำว่า พนรัตน์ และ วันรัตน์ ซึ่งแปลว่า ป่าแก้ว ปัจจุบันเป็นราชทินนามสมเด็จพระราชาคณะรูปหนึ่งในฝ่ายธรรมยุติกนิกาย

 

วันรัตน์ เป็นนามที่ได้มาจากลังกา สันนิษฐานตามคำแปลว่าคงเป็นสังฆนายกฝ่ายอรัญวาสี คู่กับสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ซึ่งเป็นสังฆนายกฝ่ายคามวาสี ในพระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ ปรากฏนามนี้ครั้งแรกในรัชสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ว่าพระพนรัตน์ป่าแก้วให้ฤกษ์แก่พระศรีสินในการก่อกบฏ ที่มีชื่อเสียงปรากฏเด่นชัดอีกรูปหนึ่งคือสมเด็จพระพนรัตน์ป่าแก้ว ซึ่งได้เข้าไปถวายพระพรสมเด็จพระนเรศวรมหาราชขอพระราชทานอภัยโทษแก่ข้าราชการที่ตามเสด็จไม่ทันในครั้งทำสงครามยุทธหัตถี
 

สมเด็จพระวันรัต ในสมัยกรุงศรีอยุธยาพระมหาเถระผู้จะได้รับพระราชทานนามนี้จะต้องมีความสำคัญมากในด้านภูมิธรรม โดยเฉพาะความเป็นผู้ยินดีในการปฏิบัติกรรมฐาน ยินดีในการปลีกวิเวก โดยสมเด็จพระวันรัต มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ 10 รูป ดังนี้

 

- พระครูปลัดสัมพิพัฒนสุตาจารย์ ญาณโกศล วิมลศีลาจาร มหาคณาธิการนายก ปิฎกธรรมรักขิต
- พระครูวินัยธร
- พระครูพรหมสร พระครูคู่สวด
- พระครูธรรมคุต พระครูรองคู่สวด
- พระครูสังฆกิจจานุรักษ์
- พระครูใบฎีกา
- พระครูธรรมธร
- พระครูอมรศัพท์ พระครูคู่สวด
- พระครูพุทธบาล พระครูรองคู่สวด
- พระครูสมุห์

 

โดยในวันนี้สำนักข่าวทีนิวส์ ได้นำประวัติ สมเด็จพระราชาคณะ เจ้าอาวาสรูปแรกของวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร มาให้ได้รู้จักกัน

 

สมเด็จพระวันรัต นามเดิม จ่าย ฉายา ปุณฺณทตฺโต เป็นสมเด็จพระราชาคณะ เจ้าอาวาสรูปแรกของวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร และอดีตเจ้าคณะใหญ่หนใต้ สมเด็จพระวันรัต มีนามเดิมว่า จ่าย เกิดเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2400 ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 10 ปีมะเส็ง เป็นบุตรนายยัง กับนางทรัพย์ ภูมิลำเนาอยู่บ้านรั้วใหญ่ อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่ออายุได้ 11 ปี ได้ย้ายมาอยู่วัดสามพระยา เพื่อศึกษาภาษาไทยและภาษาบาลีกับพระมหาฑิต อุทโย ผู้เป็นญาติ

 

ครั้งอายุ 16 ปี ได้บรรพชาเป็นสามเณร แล้วไปศึกษาธรรมบทกับพระยาโหราธิบดี (บัว) ต่อมาในปี พ.ศ. 2420 ได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุที่วัดกำแพง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พระปลัดพูนเป็นพระอุปัชฌาย์ พระปลัดแฟงและพระอาจารย์สอนเป็นคู่พระกรรมวาจาจารย์ บวชแล้วกลับมาเรียนกับพระมหาฑิตต่อ และเรียนมังคลัตถทีปนีกับพระปริยัติธรรมธาดา (ชัง) เมื่อพระมหาฑิตได้รับแต่งตั้งเป็นพระราชาคณะเจ้าอาวาสวัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหารและวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหารตามลำดับ ท่านก็ได้ย้ายตามไปอยู่ด้วยด้วยทั้งสองอาราม

 

เปรียญธรรม
พ.ศ. 2427 สอบได้เปรียญธรรม 4 ประโยค
พ.ศ. 2433 สอบเพิ่มได้อีก 3 ประโยค รวมเป็นเปรียญธรรม 7 ประโยค

 

หลังจบการศึกษาท่านยังคงอยู่วัดมหาธาตุฯ ต่อมา จนถึงปี 2443 โปรดให้อาราธนาไปครองวัดเบญจมบพิตร ต่อมาวันที่ 11 สิงหาคม พ.ศ. 2470 โปรดตั้งเป็นเจ้าคณะมณฑลพายัพ วันที่ 9 สิงหาคม พ.ศ. 2456 ได้รับแต่งตั้งเป็นผู้บัญชาการคณะมณฑลราชบุรี และวันที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2458 จึงโปรดให้บัญชาคณะสงฆ์ฝ่ายเหนือแทนสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (ยัง เขมาภิรโต)

 

ซึ่งลำดับสมณศักดิ์ ได้ดังนี้
พ.ศ. 2436 เป็นพระราชาคณะที่ พระราชโมลี
พ.ศ. 2438 เลื่อนเป็นพระราชาคณะที่ พระราชโมลี ศรีปาวจนาภรณ์
พ.ศ. 2443 เลื่อนเป็นพระราชาคณะที่ พระเทพมุนี ศรีวิสุทธิศีลาจารย์ญาณนายก ติปิฎกธรา มหาคณฤศร บวรสังฆาราม คามวาสี
พ.ศ. 2443 เลื่อนเป็นพระราชาคณะที่ พระธรรมไตรโลกาจารย์ ญาณปรีชาปรินายก ติปิฎกธรา มหาคฤศร บวรสังฆาราม คามวาสี
พ.ศ. 2445 ได้รับสถาปนาเป็นพระราชาคณะเจ้าคณะรองฝ่ายใต้ที่ พระธรรมวโรดม บรมญาณอดุล สุนทรนายก ตรีปิฎกคุณาลังการภูษิต ทักษิณทิศคณฤศร บวรสังฆาราม คามวาสี
พ.ศ. 2458 ย้ายมาเป็นเจ้าคณะรองหนเหนือ
พ.ศ. 2465 ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระราชาคณะเจ้าคณะใหญ่ฝ่ายอรัญวาสีที่ สมเด็จพระพุฒาจารย์ อเนกสถานปรีชา สัปตวิสุทธิจริยาสมบัติ นิพัทธธุตคุณสิริสุนทรพรตจาริก อรัญญิกคณฤศร สมณนิกรมหาปรินายก ตรีปิฎกโกศล วิมลศีลขันธ สรรพสมณคุณ วิบุลยประสิทธิ์ บวรสังฆาราม คามวาสี อรัญวาสี มหาสังฆนายก
พ.ศ. 2466 ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระราชาคณะเจ้าคณะใหญ่หนใต้ที่ สมเด็จพระวันรัต ปริยัติพิพัฒนพงศ์ วิสุทธิสงฆปรินายก ตรีปิฎกโกศล วิมลคัมภีรญาณสุนทร มหาทักษิณคณฤศร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัญวาสี มหาสังฆนายก

 

สมเด็จพระวันรัต (จ่าย ปุณฺณทตฺโต) เริ่มอาพาธด้วยโรคชราตั้งแต่ต้นปี พ.ศ. 2470 อาการทรงกับทรุดเรื่อยมา จนกระทั่งถึงแก่มรณภาพในวันที่ 11 ตุลาคม พ.ศ. 2471 เวลา 07:55 น. สิริอายุได้ 71 ปี 52 วัน พรรษา 51 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานน้ำหลวงอาบศพ โกศไม้สิบสองบรรจุศพ ตั้งบำเพ็ญกุศลศพที่ศาลาบัณณรศภาค ภายในวัดเบญจมบพิตร และโปรดให้พระสวดอภิธรรม 15 วัน

 

ขอบคุณ : วิกิพีเดีย