เรื่องเล่าให้อดีต!!! ในสมัย ร.๔ หากใครทัก "อ้วน ผอม ขาว ดำ" จะถูกหวดด้วยหวาย ๕๐ ที ฐานไม่รู้จักธรรมเนียมมารยาทไทย

ในสมัยอดีตการทักทายผู้ที่ไม่สนิทสนมมักคุ้นเกี่ยวกับร่างกาย เช่น อ้วน ผอม ดำ ขาว นั้น ธรรมเนียมไทยเราถือว่าเป็นการเสียมารยาท และถ้าผู้ถูกทักเป็นผู้ใหญ่มีอาวุโส ก็ถือว่าเป็นการล่วงเกินไม่ให้ความเคารพ นี่เป็นมารยาทไทยข้อหนึ่งที่ควรรู้ แต่คนที่ไม่รู้มารยาทในข้อนี้ก็คงมีอยู่ไม่น้อยแม้ในยุคปัจจุบันนี้ การนี้เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๔ และคงจะทำให้พระองค์ท่านต้องหงุดหงิดพระราชหฤทัย จึงต้องออกประกาศฉบับที่ ๒๑๕ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๖ ขึ้น ๓ ค่ำ ปีจอ จัตวาศก ศักราช ๑๒๒๔ ห้ามมิให้กราบบังคมทักอ้วนผอมขาวดำ มีข้อความว่า

 

"มีพระบรมราชโองการมานพระบัณฑูรสุรสิงหนาท ให้ประกาศพระบรมวงศ์ และข้าทูลละอองธุลีพระบาทผู้ใหญ่ๆ แลพระสงฆ์ราชาคณะ พระครูฐานานุกรมและแพทย์หมอให้ทราบทั่วกันว่า ตั้งแต่นี้ไปห้ามเป็นอันขาด อย่าให้ท่านผู้ใดปราศรัยทักทายถึงพระวรกายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ด้วยคำว่าอ้วน ว่าผอม ว่าดำ ว่าขาว สรรเสริญก็ดี ติเตียนก็ดี แต่อย่างใดอย่างหนึ่ง คำปราศรัยอย่างนี้ไม่ดีเป็นการล่วงเกินต่ำสูงนัก อย่าได้พูดอย่าได้ใช้เลย"

 

ต่อมาอีก ๒ วันก็ได้มีประกาศฉบับที่ ๒๑๖ ตามออกมา วางโทษเรื่องทักอ้วนผอม มีข้อความตอนหนึ่งว่า

"เพราะฉะนั้นบัดนี้จึงมีพระบรมราชโองการให้ประกาศห้าม อย่าให้ล่วงเกินทักทายอย่างที่ว่าแล้ว ทั้งพระสงฆ์และคฤหัสน์ ชาววัดชาววา ถ้าพระสงฆ์จะเข้ามาในพระราชฐานวันใดเวลาใด ให้สังฆการีเชิญพระราชบัญญัตินี้มาว่ากล่าวเตือนสติให้ระวัง ด้วยพระสงฆ์มักฟั่นๆ เฟือนๆ ไหลๆ เลือนๆ ฝ่ายข้าราชการผู้ใหญ่ๆ สูงอายุเล่า ก็ให้กรมวังคอยเตือนห้ามปราม อย่าให้กราบทูลทักทายเกินเลยได้ หมอถวายอยู่งานถวายพระโอสถ มักใกล้ที่จะกราบทูลอย่างนี้ เมื่อเวลาไรเรียกหมอ ให้ชาวที่คอยกำชับให้ระวังอย่าให้กราบทูลทักทายได้ ถ้าผู้ใดมิฟังขืนกราบทูลทักทายดังนี้ จะให้ลงพระราชอาญาหวดด้วยหวาย ๕๐ ที สังฆการีแลชาวที่แลกรมวังอยู่เวรในที่เกิดขึ้นนั้น จะต้องให้รับพระราชอาญาด้วยคนละ ๓๐ ที ๒๐ ทีตามโทษานุโทษที่ได้ตักเตือนบ้าง แลไม่ได้ตักเตือนเลย ตามสถานที่
ผู้กำกับนั้น คือถ้าในพระสงฆ์จะลงโทษแก่สังฆการี ถ้าในหมอจะลงโทษแก่ชาวที่ ถ้าในข้าราชการจะลงโทษแก่กรมวัง ถ้าท่านผู้ใดที่ไม่ควรจะรับพระราชอาญา คือพระสงฆ์ ก็จะให้มีเบี้ยปรับถ่ายโทษตน ถึงในข้าราชการฝ่ายในเล่า เมื่อท้าวนาง หรือท่านอื่นๆจะพาผู้ใดเข้าเฝ้า ก็ให้คอยตักเตือนห้ามปรามกำชับผู้นั้นก่อน ถ้าเกิดเหตุขึ้นเพราะผู้ที่เข้าเผ้า จะลงโทษแก่ผู้นำเฝ้านั้นด้วย ตามโทษานุโทษ"

ประกาศ ณ วันเสาร์ เดือน ๖ ขึ้น ๕ ค่ำ ปีจอ จัตวาศก ศักราช ๑๒๒๔ เป็นวันที่ ๔๐๐๗ ในรัชกาลปัตยุบันนี้

 

 

 

 

ขอบคุณข้อมูล โรม บุญนาค , เรื่องเล่า ภาพเก่า ในอดีตราชบุรี.