คิดถึงสมเด็จย่า! "บุญของฉันมาได้ลูกสะใภ้เช่นนี้" ถ้อยพระดำรัสถึง "สมเด็จย่า" ผู้ทรงเป็นต้นแบบอันงดงามให้กษัตริย์ ๒ รัชกาล!!

 

"...บุญของฉัน มาได้ลูกสะใภ้เช่นนี้ บุญของหลานที่มีแม่ที่เลิศ..."

             ข้อความข้างต้นนี้เป็นลายพระหัตถ์ของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ซึ่งเป็นร่างลายพระหัตถ์ที่พบอยู่ในซองพระราชหัตถเลขาของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ลงวันที่ ๓ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๗๘

 

 

           ในตอนนั้นเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ และนายดิเรก ชัยนาม ซึ่งอยู่ที่โลซานน์ได้รับโทรเลขจาก นายพันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรี ว่าทางคณะผู้สำเร็จราชการและรัฐบาลอยากให้สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล เสด็จนิวัติพระนครเป็นการชั่วคราวในหน้าหนาวราวเดือนพฤศจิกายน ในครั้งนั้นสมเด็จพระศรีนรินทราบรมราชชนนี มีพระราชดำรัสกับเจ้าพระยาศรีธรรมธิเบศ ดังที่ได้มีลายพระหัตถ์ไปเล่าถวายแด่สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ความว่า

"....หม่อมฉันจะขอเล่าถวายเรื่องเจ้าพรัยาศรีธรรมมาธิเบศพูดกับหม่อมฉันเมื่อได้มาพบทีแรก หม่อมฉันกราบทูลไปตั้งแต่จดหมายฉบับก่อนก็ลืมไป เจ้าพระยาศรีฯ ได้รับคำสั่งจากรัฐบาลให้อยู่โลซานน์ต่อไปจนกว่าจะได้รับคำสั่งอีก และเจ้าพระยาศรีฯ เองไม่ทราบว่าจะให้อยู่ต่อไปทำไม แต่นึกเอาเองว่าบางทีจะให้อยู่คอยเพื่อเชิญนันทเสด็จกลับชั่วคราวสำหรับให้ราษฎรเห็นว่าได้มีพระเจ้าแผ่นดินจริงๆ ไม่ใช่แต่ชื่อหรือหลอกกันเล่นและเจ้าพระยาศรีฯ ก็ถามความเห็นของหม่อมฉันว่าจะเป็นอย่างไร หม่อมฉันก็ตอบว่าเรื่องนี้หม่อมฉันเห็นใจรัฐบาล แต่การกลับนั้น ถ้าจะให้กลับเวลานี้ในหน้าร้อนกลัวจะทำให้นันทประชวรทีเดียวเมื่อถึงเมืองไทย หม่อมฉันเห็นว่าการกลับชั่วคราวนี้เราควรจะยอม เพราะรัฐบาลก็จะจัดการให้กลับไปถึงในหน้าหนาวและออกมาก่อนหน้าร้อน สิ่งอะไรที่จะผ่อนผันได้หม่อมฉันเห็นว่าควรจะทำ เขาจะได้ตามใจเราบ้างเมื่อเราต้องการให้เป็นอย่างไร และถ้าจะกลับหม่อมฉันขอให้รับสั่งแก่คณะผู้สำเร็จราชการหรือรัฐบาลถึงเรื่องการอยู่ว่าจะแยกกันไม่ได้ ต้องอยู่ด้วยกัน เพราะนันทยังเป็นเด็ก ยังต้องการความดูแลของแม่เสมอ

           หม่อมฉันได้พูดกับเจ้าพระยาศรีฯ และนายดิเรก ชัยนาม ด้วยถึงเรื่องร่างกายและการศึกษาต่อไป ทีแรกเจ้าพรัยาศรีฯ เห็นว่านันทไม่ควรไปโรงเรียนให้ครูมาสอนที่บ้าน หม่อมฉันตอบไปทันทีว่าหม่อมฉันเห็นตรงกันข้าม เพราะการเรียนคนเดียวจะทำให้เด็กไม่อยากเรียนเพราะไม่มีคู่แข่งและไม่สนุกที่ไม่ได้มีเพื่อน จะทำให้นันทไม่มีความศุขที่ต้องแบกยศพระเจ้าแผ่นดินจนไม่มีเวลาจะเป็นเด็ก และพระเจ้าแผ่นดินก็จำเป็นมากที่จะต้องปะปนกับคนอื่น จะได้รู้จักนิสัยคนทั่วไป จะเป็นประโยชน์สำหรับบ้านเมืองที่มีการปกครองอย่างประชาธิปไตย เจ้าพระยาศรีฯ ก็เห็นด้วย

           เมื่อเจ้าพระยาศรีฯ จะไปจากโลซานน์ หม่อมฉันก็บอกให้เป็นที่เข้าใจอีกว่าทั้งลูกและหม่อมฉันไม่มีความต้องการยศและลาภเลย แต่การที่นันทต้องรับเป็นพระเจ้าแผ่นดินก็เพราะเห็นว่าเป็นหน้าที่ต่อบ้านเมือง เพราะฉนั้นทำอะไรต่อไปขอให้พูดกันดีๆ อย่าบังคับตัดอิสรภาพเหลือเกินและสำหรับร่างกายและการศึกษาแล้วขอให้ได้เต็มที่ เวลานี้เป็นเด็กขอให้เป็นเด็ก พระเจ้าแผ่นดินที่ร่างกายไม่แข็งแรงและโง่ไม่เป็นสง่าสำหรับประเทศ หม่อมฉันรู้สึกว่าอันรายภายนอกสำหรับนันทคงจะมีน้อย ที่หม่อมฉันวิตกอนู่ก็ถึงเรื่องที่นันทจะไม่ได้มีความศุขอย่างเด็กมากนัก และกลัวการศึกษาจะไม่ได้เต็มที่ ที่หม่อมฉันไม่ใคร่กลัวอันตรายภายนอกก็เพราะว่าเราไม่ได้อยากจะเป็น แต่ต้องรับเพราะเห็นแก่บ้านเมืองที่อาจไม่สงบได้"

 

          สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ทรงพอพระทัยในการพูดโต้ตอบของพระสุณิสา (ลูกสะใภ้) อย่างมาก ดังมีร่างลายพระหัตถ์ชมเชยพระสุณิสาของพระองค์ ความว่า

"ฉันต้องชมเชยสังวาลย์อีกครั้งหนึ่ง ฉลาดเป็นอัศจรรย์ ใจเย็น พูดโต้ตอบงดงามอย่างน่าพิศวงกับเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ บุญของฉันมาได้ลูกสะใภ้เช่นนี้ บุญของหลานที่มีแม่ที่เลิศ ไม่มีใครมาดูถูกได้ว่าเลวทราม ฉันพูดนี้ปลื้มใจด้วย เศร้าใจด้วยจนน้ำตาไหล"

          สมเด็จพระศรีนรินทราบรมราชชนนี พระองค์ท่านคือพระสุณิสาผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ ใน สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชชนนี และเป็นสมเด็จพระบรมราชชนนีผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวถึง ๒ รัชกาล อีกทั้งยังเป็น "สมเด็จย่า" ผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐอย่างวิเศษสุดของปวงชนชาวไทยอีกด้วย ขอน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระศรีนรินทราบรมราชชนนี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

 

ขอบคุณข้อมูลจาก : กลุ่ม พิพิธประวัติศาสตร์ โดย อัศนัย มีอนันต์