ย้อนรอยที่มา คำว่า"รัฐธรรมนูญ" จาก "กฎหมายพระธรรมนูญ" แห่งรัชสมัยพระเจ้าปราสาททอง ไม่ใช่กฎหมายสูงสุด แต่ต้องรู้โดยทั่วกัน.. !!

เมื่อ6 เมษายน 2560 ผศ.ดร.รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล อาจารย์ประจำภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง ได้เผยแพร่ข้อความผ่านทางเฟสบุ๊ค ส่วนตัว ในเรื่องของกฎหมายฉบับชื่อพระธรรมนูญ ในสมัยของพระเจ้าปราสาททอง ดังนี้..

ธรรมนูญแปลว่าอะไร

ในพระไอยการโบราณมีกฎหมายฉบับหนึ่งชื่อพระธรรมนูญ แต่พระไอยการฉบับนี้ไม่มีฐานะเท่ากับรัฐธรรมนูญตามอย่างความหมายปัจจุบัน

จากหน้าบานแพนก(คำนำ)ของกฎหมายพระธรรมนูญกล่าวกฎหมายฉบับนี้เป็นกฎหมายที่ตราขึ้นในปี มหาศักราช 1555 เดือนเชษฐมาส(เดือน 7 ตามจันทรคติ)ตรงกับปี พ.ศ. 2176 แผ่นดินสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง มีทั้งหมด 15 มาตรา

ในตอนต้นของกฎหมายพระธรรมนูญโบราณาจารย์ท่านได้ยกคาถาพระบาลีอธิบายที่มาของกฎหมายพระธรรมนูญ ที่ยกมาไม่ใช่ว่าจะมีกฎหมายฉบับนี้ในพระมนูธรรมศาสตร์หรือกฎหมายศักดิ์สิทธิตามอุดมคติ แต่ในบางครั้งก็เพื่อแสดงถึงความศักดิ์สิทธิที่ไม่อาจจะก้าวล่วงได้ คาถาพระบาลีกล่าวว่า

โย กิญฺจาปิ วิจารโณ ธมฺมานุรูปลญฺจนํ

อวหาราทฺยตฺถานํ โส ธมฺมานุญฺโติ วุจฺจเร

โบราณท่านแปลว่า แปลว่า โย สภาโว อันว่าสถานะอันใด วิจารโณ พิเคราะห์ดู ธมฺมานุรูปลญฺจนํ ซึ่งกิริยาอันประทับฟ้องโดยสมควรแก่กระทรวงแล้วส่งไป อวหาราทฺยตฺถานํ แก่กระทรวงความทั้งหลาย ตระทรวงนครบาลเปนต้น กิญฺจาปิ แม้นโดยแท้ โส สภาโว อันว่าสภาวะประทับความควรแก่กระทรวงโดยธรรมนั้น วุจฺจเร อันมะโนสาราจารย์กล่าวไว้ ธมฺมานุญฺโติ อิติ ชื่อว่าพระธรรมนูญ

สรุปความคือ โบราณาจารย์ท่านบอกว่า กฎหมายพระธรรมนูญคือระเบียบที่ว่าด้วยจำแนกคดีความทั้งปวงไปประทับฟ้องให้ถูกต้องตามหน่วยงาน

ส่วนที่มาความหมายของชื่อกฎหมายนั้น ในคาถาบทดังกล่าวไม่ได้อธิบาย คำว่า ธรรมนูญ มาจากศัพท์คำว่า ธมฺมนุญฺโญ ในภาษาบาลี ซึ่งศัพท์คำนี้เป็นศัพท์สนธิระหว่างคำว่า ธมฺม + อนุญฺโญ คำว่า ธมฺม หรือ ธรรมที่เรารูจักกันไม่ใช่แต่หมายความถึงเรื่องการเทศนาแต่ประการใด หากแต่หมายถึง เรื่องธรรมดาสามัญ หรือเรื่องธรรมชาติ ส่วนคำว่า อนุญฺโญ มาจาก ธาตุในภาษาบาลี หรือ ชฺ า ธาตุในภาษาสันสกฤต เติม อนุ ปัจจัยข้างหน้าผลบังต้อง ซ้อน อีกตัว จึงกลายเป็น อนุญฺโญเมื่อมาสนธิกับคำว่า ธมฺม ต้องลบ อ รวมความว่า สิ่งที่รู้ๆ กันทั่วไป

ดังนั้นรํฐธรรมนูญ น่าจะหมายถึง สิ่งที่รู้กันทั่วไปของรัฐ

ภาพประกอบพระธรรมนูญฉบับตัวเขียนในกฎหมายตราสามดวง ว่าด้วยเรื่องอำนาจของตราราชสีห์

ที่มา : รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล