- 02 ม.ค. 2560
นายลี เซียน ลุง นายกรัฐมนตรีสิงคโปร์ กล่าวระหว่างอวยพรปีใหม่แก่ประชาชนทั่วประเทศ โดยเน้นย้ำถึงความร่วมมือทางเศรษฐกิจมากมายที่สิงคโปร์เข้าร่วม
นายลี เซียน ลุง นายกรัฐมนตรีสิงคโปร์ กล่าวระหว่างอวยพรปีใหม่แก่ประชาชนทั่วประเทศ โดยเน้นย้ำถึงความร่วมมือทางเศรษฐกิจมากมายที่สิงคโปร์เข้าร่วม รวมถึง ข้อตกลงหุ้นส่วนเศรษฐกิจระดับภูมิภาค (อาร์เซป) ที่มี 16 ชาติเอเชีย อย่าง จีน และญี่ปุ่น เข้าร่วม
ส่วนข้อตกลงทีพีพีนั้น ผู้นำสิงคโปร์ มองว่า สิงคโปร์พยายามสร้างความคืบหน้าเกี่ยวกับเรื่องนี้ แต่โลกรอบตัวเปลี่ยนแปลงบ่อยมาก ทั้งยังมีกระแสต่อต้านเทคโนโลยีและโลกาภิวัตน์ในโลกตะวันตก ดังนั้นประเทศเล็กๆ อย่างสิงคโปร์จึงไม่ปิดกั้นโอกาสของตัวเองเพื่อเลือกทางเลือกที่ดีที่สุดที่ยังเหลือ
แม้ประธานาธิบดีบารัค โอบามา ของสหรัฐฯ พยายามผลักดันข้อตกลงทีพีพี เพื่อกระตุ้นการค้าระหว่างประเทศสมาชิกและคานอิทธิพลจีนที่เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ แต่นายโดนัลด์ ทรัมป์ ว่าที่ประธานาธิบดีสหรัฐฯ กลับไม่เห็นด้วย และเคยกล่าวว่าจะยกเลิกข้อตกลงนี้ในวันแรกที่เข้ารับตำแหน่ง
Trans-Pacific Partnership (TPP) คืออะไร?
Trans-Pacific Partnership (TPP) หรือ ข้อตกลงหุ้นส่วนยุทธศาสตร์เศรษฐกิจภาคพื้นแปซิฟิก คือ ข้อตกลงการค้าเสรีของประเทศในแถบแปซิฟิกที่กำหนดขึ้นเพื่อเพิ่มการค้า การบริการและการลงทุนในกลุ่มประเทศสมาชิก อีกทั้งสร้างมาตรฐานการค้าและกฎระเบียบร่วมกันในเรื่องการป้องกันทรัพย์สินทางปัญญา มาตรฐานแรงงาน กฎหมายด้านสิ่งแวดล้อม และกลไกแก้ไขข้อพิพาทระหว่างรัฐบาลและนักลงทุนต่างชาติ โดยปัจจุบันสมาชิกที่เข้าร่วม TPP ประกอบไปด้วย 12 ประเทศ ได้แก่ สหรัฐฯ ญี่ปุ่น แคนาดา ชิลี เม็กซิโก เปรู ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ สิงคโปร์ มาเลเซีย บรูไน และเวียดนาม คิดเป็นสัดส่วนราว 40% ของ GDP โลก ทั้งนี้ทำให้ TPP เป็นข้อตกลงเขตการค้าเสรีที่ใหญ่ที่สุดของโลก
สถานะปัจจุบันของการเจรจา TPP เป็นอย่างไร?
เมื่อวันที่ 5 ตุลาคมที่ผ่านมาสมาชิกทั้ง 12 ประเทศได้เห็นชอบข้อตกลง TPP หลังจากเริ่มมีการเจรจามาตั้งแต่เมื่อปี 2008 แต่ทว่าขั้นตอนการบังคับใช้คาดว่าจะต้องใช้เวลาอีกระยะหนึ่ง เนื่องจากผู้นำของทั้ง 12 ประเทศต้องมีการลงนามอย่างเป็นทางการก่อนที่จะเข้าสู่กระบวนการการบังคับใช้เป็นกฎหมายได้ในแต่ละประเทศ โดยสำหรับสหรัฐฯ ประธานาธิบดีโอบามาจะต้องแจ้งให้สภาคองเกรสทราบก่อนการลงนามเป็นเวลา 90 วัน ในขณะที่ญี่ปุ่นต้องผ่านการตรวจสอบจากทั้งรัฐสภาและสภาผู้แทนราษฎร นอกจากนี้ การบังคับใช้อาจถูกชะลอออกไปอีก เนื่องจากบางประเทศสมาชิกยังคงมีข้อคัดค้านบางอย่างอยู่ อย่างเช่น ในแคนาดาที่จะมีการเลือกตั้งนายกรัฐมนตรีในเดือนตุลาคมนี้ โดยผู้นำฝ่ายค้านและอีกหลายกลุ่มมองว่าข้อตกลง TPP ทำให้แคนาดาเสียเปรียบและจะไม่เข้าร่วม TPP หากเป็นฝ่ายชนะ เช่นเดียวกับในสหรัฐฯ ที่ผู้สมัครเลือกตั้งประธานาธิบดีในปี 2016 หลายคนมองว่า TPP จะส่งผลเสียต่อสหรัฐฯ มากกว่าและจะไม่ผลักดันข้อตกลง TPP ล่าสุดนี้
ตัวอย่างข้อตกลงใน TPP มีอะไรบ้าง แล้วประเทศสมาชิกใน TPP จะได้รับผลประโยชน์จากการเจรจาครั้งนี้อย่างไร?
ประเทศสมาชิกในกลุ่ม TPP จะได้รับการลดภาษีหรือได้รับการยกเว้นภาษีการนำเข้าสินค้าต่างๆ ตามแต่ละเงื่อนไขของสินค้าในแต่ละประเภท ยกตัวอย่างเช่น รถยนต์และส่วนประกอบ โดยอัตราภาษีการนำเข้าจะลดลงไปอยู่ที่ 0% โดยจะค่อยๆ ปรับลงมาภายใน 30 ปี ทั้งนี้ การลดภาษีนำเข้ารถยนต์ จะส่งผลดีต่อบริษัทรถยนต์ของญี่ปุ่น เนื่องจากช่วยให้สามารถแข่งขันในตลาดสำคัญอย่างสหรัฐฯ ได้ อย่างไรก็ตาม ผู้ผลิตรถยนต์ในสหรัฐฯ จะต้องเผชิญกับการแข่งขันด้านราคาจากญี่ปุ่นมากขึ้น ทั้งนี้ก่อนหน้าบริษัทญี่ปุ่นเคยต้องเผชิญกับกำแพงภาษีรถยนต์ที่ค่อนข้างสูงในสหรัฐฯ เนื่องจากสหรัฐฯ ได้มีการป้องกันอุตสาหกรรมรถยนต์ในประเทศของตน
นอกจากนี้ ยังมีข้อตกลงที่จะยกเว้นภาษีนำเข้าสินค้าอิเล็กทรอนิกส์และเครื่องจักรกล ซึ่งจะส่งผลดีต่อมาเลเซียและเวียดนามที่มีสัดส่วนการส่งออกสินค้าอิเล็กทรอนิกส์ไปยังสหรัฐฯ กว่า 47% และ 12% ของมูลค่าการส่งออกไปสหรัฐฯ ทั้งหมด ด้านภาษีการนำเข้าเครื่องจักรที่ลดลงยังช่วยส่งเสริมการลงทุนในประเทศ และขยายการลงทุนภายในกลุ่มประเทศ TPP ด้วยกันเองอีกด้วย อีกทั้ง การลดภาษีการนำเข้าเครื่องนุ่งห่มจากประเทศ TPP ที่จะเป็นผลดีต่อบริษัทข้ามชาติหลายแห่งในการส่งสินค้ากลับประเทศหลังจากได้ย้ายฐานการผลิตออกไปยังประเทศกำลังพัฒนาอื่นๆ อย่างเวียดนามและเม็กซิโกเพื่อลดต้นทุนการผลิต
ด้านสินค้าเกษตรและอุตสาหกรรมเกษตรซึ่งเป็นประเภทสินค้าที่มีการกีดกันทางการค้าค่อนข้างสูงในหลายประเทศนั้น ทางญี่ปุ่นได้ตกลงที่จะค่อยๆ เพิ่มโควตาการนำเข้าข้าวจากประเทศสมาชิกในกลุ่ม TPP ในแต่ละปีให้มากขึ้น อย่างไรก็ตาม การเพิ่มโควตาการนำเข้าข้าวนี้จะส่งผลกระทบให้ราคาข้าวในญี่ปุ่นลดลง นอกจากนี้ ยังได้ลดภาษีการนำเข้าในสินค้าเกษตรอื่นๆ อีก เช่น น้ำมันปาล์ม ซึ่งจะเป็นผลดีต่อมาเลเซียที่มีการส่งออกน้ำมันปาล์มกว่า 9% ของการส่งออกทั้งหมดของประเทศ อีกทั้ง น้ำตาล ผลไม้ ไก่ เนื้อ และผลิตภัณฑ์จากนมซึ่งจะส่งผลให้มีการแข่งขันเพิ่มขึ้นระหว่างประเทศที่มีการส่งออกผลิตภัณฑ์นมหลักของโลกอย่างนิวซีแลนด์และแคนาดา
ทั้งนี้ ข้อตกลง ยังครอบคลุมในเรื่องของการสร้างกฎระเบียบการค้าและการป้องกันทรัพย์สินทางปัญญา แรงงาน และสิ่งแวดล้อมให้เป็นมาตรฐานเดียวกัน โดยประเทศสมาชิกในกลุ่ม TPP ต้องนำมาตรฐานแรงงานตามอนุสัญญาแรงงานระหว่างประเทศ (International Labour Organization: ILO) มาบังคับใช้ ซึ่งข้อตกลงดังกล่าวนี้จะกดดันประเทศกำลังพัฒนาอย่างเวียดนาม เม็กซิโก และมาเลเซียที่ยังคงมีปัญหาด้านการค้ามนุษย์ ในด้านการป้องกันทรัพย์สินทางปัญญานั้นได้มีการพูดถึงสิทธิบัตรยา โดยในข้อตกลง TPP คาดว่าระยะเวลาการห้ามไม่ให้เปิดเผยข้อมูลการทดลองยาในกลุ่มชีวภาพตัวใหม่จะลดลงเหลือ 8 ปี จากที่สหรัฐฯ ต้องการให้เป็น 12 ปี ทำให้บริษัทยาในสหรัฐฯ ต้องเผชิญกับการแข่งขันมากขึ้นและอาจทำให้ราคายาถูกลง ในขณะที่ราคายาในประเทศกำลังพัฒนาซึ่งเป็นประเทศกลุ่มสมาชิกที่ไม่เคยมีเงื่อนไขดังกล่าวมาก่อน จะต้องเผชิญกับราคายาที่แพงขึ้นและอาจเข้าถึงยาได้ช้าลง
นอกจากนี้ ข้อตกลง TPP ยังได้มีกลไกแก้ไขข้อพิพาทระหว่างรัฐบาลและนักลงทุนต่างชาติ เช่น ห้ามไม่ให้บริษัทบุหรี่ฟ้องร้องรัฐบาลในกลุ่มประเทศ TPP ในกฎหมายด้านการป้องกันการสูบบุหรี่ (anti-smoking law)
ผลกระทบต่อเศรษฐกิจไทยจากการไม่ได้เป็นสมาชิกใน TPP มีอะไรบ้าง?
การที่ไทยไม่ได้เข้าไปเป็นสมาชิก TPP อาจจะทำให้ไทยสูญเสียความสามารถในการแข่งขัน ทั้งในด้านการส่งออกและด้านการดึงดูดนักลงทุนจากต่างชาติให้แก่สมาชิกใน TPP โดยผลกระทบต่อภาคการส่งออกนั้น ไทยมีสัดส่วนการส่งออกไปยังประเทศสมาชิกใน TPP ราว 40% ของการส่งออกทั้งหมด อย่างไรก็ดี ไทยได้มีการทำข้อตกลงเขตการค้าเสรี (FTA) กับประเทศในกลุ่ม TPP แล้ว 9 ประเทศยกเว้น สหรัฐฯ แคนาดา และเม็กซิโก ซึ่งการส่งออกของไทยไปยังสหรัฐฯ คิดเป็นสัดส่วนถึง 10% ของการส่งออกทั้งหมดของไทย ในขณะที่แคนาดาและเม็กซิโกมีสัดส่วนการส่งออกอยู่ที่เพียง 1.6% และ 0.001% ตามลำดับ ดังนั้น อุตสาหกรรมที่จะเสียผลประโยชน์ คือ อุตสาหกรรมที่มีการพึ่งพาการส่งออกไปตลาดสหรัฐฯ อย่าง สินค้าอิเล็กทรอนิกส์ เครื่องใช้ไฟฟ้า ตลอดจนเครื่องนุ่งห่ม อาหารทะเลแปรรูปและผลไม้แปรรูป เป็นต้น นอกจากนี้สินค้าส่งออกเหล่านี้ของไทยยังมีคู่แข่งสำคัญเป็นมาเลเซียและเวียดนามอีกด้วย
รถยนต์และส่วนประกอบของไทยเป็นอีกสินค้าที่มีการพึ่งพาการส่งออกไปยังประเทศใน TPP อยู่มากไม่ว่าจะเป็นออสเตรเลีย (16.2%) มาเลเซีย (6.5%) ญี่ปุ่น (5.4%) สหรัฐฯ (2.6%) และเวียดนาม (2.1%) แต่ทว่าผลกระทบในระยะสั้นจะยังมีอยู่จำกัด เนื่องจากไทยได้มีการทำข้อตกลงการค้าเสรีกับหลายคู่ค้าหลัก เว้นแต่เพียงสหรัฐฯ นอกจากนี้ ภาษีการนำเข้ารถยนต์และส่วนประกอบในกลุ่ม TPP จะทยอยปรับลดลงมาในระยะเวลา 30 ปี ซึ่งจะค่อยๆ เอื้อประโยชน์ให้กับสมาชิก TPP ด้านข้อบังคับการใช้วัตถุดิบภายในกลุ่มประเทศ TPP นั้น เมื่อก่อนการที่จะส่งออกรถยนต์ไปยัง สหรัฐฯ เม็กซิโก และแคนาดา จำเป็นต้องมีการใช้วัตถุดิบในประเทศดังกล่าว (local content) อยู่ที่ 62.5% ตามข้อตกลง NAFTA เพื่อป้องกันการแข่งขันจากรถยนต์ญี่ปุ่น แต่ทว่าการเจรจาข้อตกลงใน TPP ญี่ปุ่นได้ขอให้ทั้ง 3 ประเทศลดข้อบังคับการใช้วัตถุดิบภายในกลุ่มประเทศลง โดยได้สรุปให้มีการใช้วัตถุดิบภายในกลุ่มประเทศที่เพียง 45% โดยจะส่งผลดีต่อบริษัทรถยนต์ญี่ปุ่นและผู้ผลิตชิ้นส่วนรถยนต์ในไทย
ด้านผลกระทบจากการลงทุนจากต่างชาตินั้น ไทยจะเสียเปรียบคู่แข่งใน TPP อย่างเวียดนามและมาเลเซีย ในการดึงดูดการลงทุนจากต่างชาติ เนื่องจากไม่ได้รับสิทธิพิเศษทางภาษีการค้าระหว่างกลุ่มประเทศ TPP อีกทั้งในข้อตกลงของ TPP มีการคุ้มครองผู้ลงทุนต่างชาติผ่านกลไกระงับข้อพิพาทระหว่างผู้ลงทุนกับภาครัฐ โดยปัจจุบันการลงทุนจากต่างชาติที่เข้ามาในไทยค่อนข้างทรงตัว ต่างจากเวียดนามที่การลงทุนจากต่างชาติเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง
ทั้งนี้ ไทยอาจจำเป็นต้องพิจารณาการเข้าร่วมเป็นสมาชิก TPP โดยไทยต้องศึกษาข้อดีและข้อเสียที่จะได้รับหากจะเข้าร่วมอย่างละเอียด เนื่องจากสมาชิกใหม่ที่เข้าร่วมจะไม่สามารถเปลี่ยนแปลงข้อตกลงเดิมกับสมาชิกทั้ง 12 ประเทศได้ นอกจากนี้ ไทยควรจะเร่งการเจรจาความร่วมมือระหว่างอาเซียนกับจีนและญี่ปุ่น (RCEP) อีกทั้งฟื้นการเจรจาเขตการค้าเสรีกับสหภาพยุโรปเพื่อให้ได้สิทธิพิเศษทางภาษีอีกครั้ง หลังสิทธิ GSP ได้หมดไป นอกจากนี้ด้านผู้ประกอบการไทยควรใช้สิทธิประโยชน์จากการเจรจาการค้าเสรีต่างๆ ให้มากขึ้น หรือย้ายฐานการผลิตไปยังประเทศที่ได้รับสิทธิพิเศษ TPP และมีต้นทุนที่ต่ำการผลิตที่ต่ำกว่า อย่างเวียดนาม เป็นต้น
เรียบเรียงโดย สถาพร สำนักข่าวทีนิวส์
ข้อมูลโดย วรดา ตันติสุนทร เผยแพร่ในนิตยสารการเงินธนาคาร ฉบับเดือนพฤศจิกายน 2015