- 09 ธ.ค. 2559
ติดตามรายละเอียด deeps.tnews.co.th
ตำนานการสร้างเมืองกัมพูชา มีข้อความตอนหนึ่งระบุว่า กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว มีท้าวต่างบ้าน เจ้าชายต่างเมืองพระองค์หนึ่ง ชื่อว่า "พระทอง" หลงเชื่อข่าวลือในราชสำนัก จนถูกพระราชบิดาเข้าพระทัยผิดว่า
พระทองพยายามจะยึดราชสมบัติของพระองค์
พระราชบิดาของพระทอง เป็นถึงพระเจ้าแผ่นดินจีน (บางสำนวนก็ว่า เป็นอาณาจักรจามปา ทางตอนกลางของเวียดนาม) เลยทีเดียว พระองค์ก็เลยบรรจงถีบพระทองออกนอกประเทศ ด้วยข้อหาไม่รักพ่อ
พระเอกอย่างพระทองจึงต้องระเหเร่ร่อนออกไปที่อื่น และซมซานไปมา จนในที่สุดก็ได้มาพบรักกับ "นางนาค" ชื่อก็บอกอยู่แล้วว่า สาวเจ้า (ซึ่งก็คือนางเอกน้องแต้ว) ไม่ใช่มนุษย์ แต่เป็นพญานาค ไม่ต่างไปจากเจ้าแม่นาคีอย่างน้องแต้ว
แต่คู่นี้เขาทั้งสมรัก แล้วก็พากันไปสมรส เมื่อพระทองเอ่ยปากขอนางนาคแต่งงาน นางนาคก็จึงพาว่าที่สามีของตนเองไปพบกับพ่อตาในอนาคต ที่เมืองบาดาล ถิ่นที่อยู่ของสัตว์มหัศจรรย์อย่างบรรดาพญานาค
แต่คนธรรมดาอย่างพระทองจะเข้าไปยังเมืองบาดาลเองก็ลำบาก เพราะไม่ได้มีฤทธิ์เหมือนกับพวกพญานาคเขา นางนาคของเราจึงต้องบอกให้พระทองจับชายสไบของเธอ แล้วเหาะพาพระทองเข้าไปยังเมืองบาดาล
เมื่อพ่อตาได้พบว่าที่ลูกเขยก็ถูกชะตาอย่างไม่ต้องการคำอธิบายใดๆ พร้อมกับยกลูกสาวของตนเองให้แบบถ้าหากใครนำไปเทียบกับชะตากรรมของน้องแต้วแล้ว ก็เหมือนกับเป็นหนังคนละม้วน
แถมพ่อตายังใจดีเพราะไม่เพียงแค่ยกลูกสาวให้กับพระทองเปล่าๆ แต่ยังขึ้นจากเมืองบาดาลแล้วสูบน้ำที่ท่วมทับแผ่นดินบริเวณที่พระทองได้ปิ๊งรักกับลูกสาวของตนเอง เสียจนแห้ง แล้วก็ยกดินแดนแห่งนั้นเป็นสินสอดที่มาพร้อมกับเจ้าสาวให้กับพระทอง
(ความในตำนานตรงนี้น่าสนใจ ในภาษาเขมร มีศัพท์เรียก "แผ่นดิน" คำหนึ่งว่า "ตึกเด็ย" ซึ่งถ้าแยกศัพท์คำนี้ออกมา จะพบว่าคำว่า "ตึก" นั้นแปลตรงตัวว่า "น้ำ" ส่วนคำว่า "เด็ย" นั้นตรงกับคำว่า "ดิน" ในภาษาไทย)
ดินแดนที่ว่าแต่เดิมเป็นโคกน้อยๆ ลอยเด่นออกมาจากพื้นน้ำ (ที่พญานาคพ่อตามาสูบออกไปให้เสียจนหมด) บนโคกมีต้นหมัน ที่ชาวกัมพูชาเรียกในสำเนียงซาวด์แทร็คว่า ต้นทโลก พื้นที่บริเวณที่พระทองได้ครอบครองนั้นจึงถูกเรียกว่า ‘โคกทโลก’ และก็ถือเป็นบริเวณต้นกำเนิดของอาณาจักรกัมพูชาในปัจจุบัน
เรียกได้ว่า เป็นนิทานเรื่องเกี่ยวกับนางนาค หรือเจ้าแม่นาคที่จบได้อย่างแฮปปี้เอนดิ้ง ไม่มีข้อกำจัดเรื่องสปีชี่มาผูกมัดเหมือนกับเจ้าแม่นาคีในยุคหลังอย่างน้องแต้วเลยสักนิด
ทั้งๆ ที่ พ่อหนุ่มหล่อพระทองก็เดินทางมาจากโลกข้างนอก ไม่ต่างไปจากที่เคน ภูภูมิ เป็นนักศึกษาโบราณคดีหนุ่มน้อย จากเมืองกรุงที่หลุดเข้าไปในหมู่บ้านของนางนาค จึงเป็นเรื่องที่น่าสนใจนะครับว่า ทำไมตำนานในยุคโบร่ำโบราณจึงเลือกที่จะประสมประสานความเป็นอื่น ด้วยการแต่งงาน ในขณะที่นิยายยุคใหม่กลับเลือกที่จะยืนหยัดในสิ่งที่ตรงกันข้าม?
ปราชญ์ และปัญญาชนไทยผู้ล่วงลับอย่าง จิตร ภูมิศักดิ์ เคยได้อธิบายเอาไว้ว่า คำว่า ‘นาค’ ซึ่งทั้งไทย ทั้งเขมร รับเอามาจากภาษาสันสกฤตนั้น มีรากมาจากตระกูลภาษาอินโดยูโรเปียน ที่แปลว่า ‘เปลือย’ ศัพท์คำนี้พอส่งทอดไปยังภาษาละติน ซึ่งก็เป็นลูกหลานของภาษาตระกูลนี้ไม่ต่างไปจากภาษาสันสกฤต ก็กลายเป็นศัพท์คำว่า ‘nake’ (ที่ก็แปลว่า เปลือย นั่นแหละ) และรวมถึง ‘snake’ ที่แปลว่า ‘งู’
จึงไม่แปลกอะไรที่ตำนานหรือ นิทานต่างๆ มักจะเรียก ‘คนท้องถิ่น’ ด้วยศัพท์สัญลักษณ์ว่า ‘นาค’ และมักจะให้ภาพคนเหล่านี้ว่า ‘เปลือย’ พร้อมกับที่กล่าวถึงผู้นำวัฒนธรรมใหม่มาจากแดนอื่นว่า เป็น ‘มนุษย์’ ผู้นำอารยธรรมคือ ‘เสื้อผ้า’ มาสวมใส่ให้กับพวกนาค นิทานทำนองเดียวกันนี้เองก็มีอยู่ในจารึกโบราณ อายุพันกว่าปีเศษทั้งของพวกเขมร และพวกจามปาเองด้วยเช่นกัน
ตำนานของพระทองนางนาค จึงเป็นตำนานที่ว่าด้วยการเข้ามาของวัฒนธรรมใหม่ ที่แสดงแทนด้วยเพศพ่อ คือพระทอง กับอารยธรรมดั้งเดิมที่ถือเป็นเพศแม่ คือนางนาค ไม่ต่างอะไรไปจาก ที่นักโบราณคดีอย่าง เคน ภูภูมิ เป็นตัวแทนของความรู้สมัยใหม่จากรัฐส่วนกลาง ส่วนเจ้าแม่นาคีอย่าง น้องแต้ว นั้นก็เป็นชุดความเชื่อที่ใช้อธิบายอดีต ที่สัมพันธ์อยู่กับศรัทธาและจารีด
ผิดกันก็แต่ รัฐสมัยโบราณของพระทองนางนาคนั้นมีลักษณะเป็นรัฐเครือญาติ ที่เชื่อมโยงเป็นเครือข่ายด้วยการกินดองกัน หรือการแต่งงาน ส่วนรัฐชาติสมัยใหม่ของเคน ภูภูมิ กับน้องแต้วนั้นเลือกที่จะแบ่งแยกแล้วปกครอง เจ้าแม่นาคีอย่างน้องแต้วก็จึงเป็นอันไม่ได้สมรสสมรักไปตามระเบียบ
ที่มาของข้อมูล : ศิริพจน์ เหล่ามานะเจริญ
เรียบเรียง : บุญชัย ธนะไพรินทร์
