หนี้มรดก คืออะไร ทายาทต้องรับผิดชอบไหม รวมครบทุกเรื่องต้องรู้

เมื่อพูดถึงการรับมรดก หลายคนมักนึกถึงแต่เรื่องดี ๆ อย่างการได้รับบ้าน ที่ดิน หรือทรัพย์สินต่าง ๆ จากคนที่เรารักที่จากไป แต่ความจริงแล้วการรับมรดกนั้นมีซับซ้อนกว่าที่คิด เพราะนอกจากทรัพย์สินแล้ว ทายาทอาจต้องรับมือกับภาระหนี้สินที่เจ้ามรดกทิ้งไว้ด้วย การเข้าใจเรื่อง หนี้มรดก จึงเป็นสิ่งสำคัญที่ทุกครอบครัวควรรู้ เพื่อเตรียมความพร้อม และจัดการกับสถานการณ์ที่อาจเกิดขึ้นได้อย่างเหมาะสม บทความนี้จะรวบรวมข้อมูลครบถ้วนเกี่ยวกับหนี้มรดก ตั้งแต่ความหมาย สิทธิของทายาท ไปจนถึงวิธีการจัดการในแต่ละสถานการณ์ เพื่อช่วยให้ผู้อ่านมีความเข้าใจที่ชัดเจน และสามารถตัดสินใจได้อย่างมีเหตุผล

• หนี้มรดกคืออะไร ?

หนี้มรดก หมายถึง หนี้สินทุกประเภทที่เจ้ามรดกมีอยู่ก่อนเสียชีวิต ซึ่งจะตกทอดไปยังทายาทพร้อมกับทรัพย์สิน การผูกพันทางการเงินต่าง ๆ เช่น สัญญาเช่าซื้อรถยนต์ สินเชื่อบ้าน หนี้บัตรเครดิต หรือการกู้ยืมเงินส่วนบุคคล จะไม่หมดไปเพียงเพราะเจ้าของหนี้เสียชีวิต แต่จะกลายเป็นภาระที่ทายาทต้องรับผิดชอบต่อไป ตามหลักกฎหมายแพ่ง และพาณิชย์ ทายาทมีหน้าที่ชำระหนี้เหล่านี้ให้กับเจ้าหนี้ แต่จำนวนที่ต้องรับผิดชอบจะไม่เกินมูลค่าทรัพย์สินมรดกที่ได้รับมา ข้อสำคัญคือ เจ้าหนี้มีสิทธิฟ้องเรียกหนี้จากทายาทได้เพียง 1 ปีเท่านั้น นับตั้งแต่วันที่เจ้าหนี้รู้หรือควรรู้ว่าเจ้ามรดกเสียชีวิต หากพ้นกำหนดนี้ หนี้มรดกจะขาดอายุความ

• ใครบ้างที่มีสิทธิได้รับหนี้มรดก ?

การได้รับหนี้มรดกจะตกไปยังบุคคลที่มีสิทธิรับมรดกตามกฎหมาย ซึ่งแบ่งออกเป็นสองประเภทหลัก ได้แก่ ทายาทตามกฎหมาย และทายาทตามพินัยกรรม

• ทายาทตามพินัยกรรม : บุคคลที่เจ้ามรดกระบุไว้ในพินัยกรรมให้เป็นผู้รับมรดก
• ผู้สืบสันดาน : บุตรธิดา หลานชาย หลานสาว และเชื้อสายลำดับต่อไป
• บิดามารดา : พ่อแม่ของเจ้ามรดก
• พี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน : พี่น้องที่มีพ่อแม่คนเดียวกัน
• พี่น้องร่วมบิดา หรือมารดาเดียวกัน : พี่น้องที่มีพ่อ หรือแม่คนเดียวกัน
• ปู่ ย่า ตา ยาย : บรรพบุรุษในเส้นตรง
• ลุง ป้า น้า อา : พี่น้องของบิดามารดา

หมายเหตุ : คู่สมรสที่ชอบด้วยกฎหมายของเจ้ามรดกจัดเป็นทายาทพิเศษที่มีสิทธิได้รับมรดกเสมอ ไม่ว่าเจ้ามรดกจะมีทายาทลำดับใดอยู่ แต่สัดส่วนที่ได้รับจะแตกต่างกันตามลำดับทายาทที่เหลืออยู่

• ทำอย่างไรเมื่อได้รับมรดกที่มี “หนี้” ติดมาด้วย

การจัดการหนี้มรดกจะขึ้นอยู่กับความสัมพันธ์ระหว่างมูลค่าสินทรัพย์และจำนวนหนี้ ซึ่งมีหลักการพิจารณาที่แตกต่างกันในแต่ละสถานการณ์

• 1.กรณีที่หนี้มีมูลค่าน้อยกว่าสินทรัพย์

สถานการณ์นี้ถือเป็นกรณีที่ดีที่สุดสำหรับทายาท เพราะยังคงได้ประโยชน์สุทธิจากมรดก ทายาทมีทางเลือกในการจัดการ 2 วิธี 

วิธีแรกคือ การขายสินทรัพย์แล้วนำเงินที่ได้ไปชำระหนี้ให้หมด ส่วนที่เหลือจะเป็นผลประโยชน์ที่ทายาทได้รับ ตัวอย่างเช่น หากบ้านมีมูลค่า 2 ล้านบาท แต่มีหนี้ 1 ล้านบาท เมื่อขายบ้านและชำระหนี้แล้ว ทายาทจะได้เงินคงเหลือ 1 ล้านบาท 

ส่วนวิธีที่สองคือ การเก็บสินทรัพย์ไว้ โดยหาเงินจากแหล่งอื่นมาชำระหนี้ วิธีนี้เหมาะกับกรณีที่ทายาทต้องการเก็บสินทรัพย์ไว้ใช้เองหรือเห็นว่ามีคุณค่าเหนือราคา

 

• 2. กรณีที่สินทรัพย์มีมูลค่าเท่ากับหนี้

สถานการณ์นี้ทายาทจะไม่ได้ประโยชน์หรือเสียประโยชน์จากมรดก แต่ก็ไม่ต้องรับภาระหนี้เพิ่มเติม วิธีการจัดการที่ง่ายที่สุดคือ การให้เจ้าหนี้ยึดสินทรัพย์ไปชำระหนี้ หรือขายสินทรัพย์แล้วนำเงินไปชำระหนี้จนหมด 

หากทายาทต้องการเก็บสินทรัพย์ไว้ สามารถใช้วิธีการทำสินเชื่อใหม่ เพื่อซื้อสินทรัพย์จากมรดก แล้วใช้เงินกู้ไปชำระหนี้เดิม วิธีนี้จะทำให้ทายาทกลายเป็นเจ้าของสินทรัพย์โดยชอบธรรม แต่ต้องผ่อนชำระสินเชื่อใหม่ตามเงื่อนไขที่ตกลงกับสถาบันการเงิน

•  3. กรณีที่สินทรัพย์มีมูลค่าน้อยกว่าหนี้

สถานการณ์นี้เป็นข่าวดีสำหรับทายาท เพราะตามกฎหมายแพ่ง และพาณิชย์ มาตรา 1601 กำหนดไว้ชัดเจนว่า ทายาทไม่จำเป็นต้องรับผิดชอบหนี้สินเกินกว่าทรัพย์มรดกที่ได้รับ ทายาทสามารถปล่อยให้เจ้าหนี้ยึดสินทรัพย์ทั้งหมดไปชำระหนี้ และไม่ต้องรับผิดชอบส่วนที่ขาด ตัวอย่างเช่น หากบ้านมีมูลค่า 2 ล้านบาท แต่หนี้มีจำนวน 3 ล้านบาท เมื่อขายบ้านได้ 2 ล้านบาทแล้วนำไปชำระหนี้ ทายาทไม่ต้องหาเงิน 1 ล้านบาทที่เหลือมาชำระให้เจ้าหนี้เพิ่มเติม

สำหรับผู้ที่ต้องการศึกษาเทคนิคและกลยุทธ์เชิงลึกในการจัดการหนี้มรดกอย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึงการวางแผนเพื่อป้องกันการเกิดปัญหานี้ในอนาคต สามารถศึกษาเพิ่มเติมได้จากบทความ “แนะนำ 3 เคล็ดลับจัดการ “หนี้มรดก” ที่ทายาทต้องรู้!” ซึ่งจะช่วยให้มีแนวทางที่ชัดเจนยิ่งขึ้นในการรับมือกับสถานการณ์จริง

การเข้าใจเรื่องหนี้มรดกเป็นสิ่งสำคัญที่ทุกครอบครัวควรให้ความสนใจ เพราะจะช่วยให้การวางแผนทางการเงิน และการจัดการมรดกเป็นไปอย่างราบรื่น การตรวจสอบสถานะหนี้สิน และทรัพย์สินของคนในครอบครัวอย่างสม่ำเสมอ รวมถึงการเตรียมเอกสาร และแผนการจัดการที่ชัดเจน จะช่วยลดความเสี่ยง และความขัดแย้งที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต ทายาทควรตระหนักว่าการรับมรดกไม่ได้มีแต่ข้อดี แต่อาจมีภาระรับผิดชอบตามมาด้วย การมีความรู้ และเตรียมความพร้อมจะทำให้การตัดสินใจเป็นไปอย่างมีเหตุผล และเป็นประโยชน์สูงสุดต่อทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง

ที่มา : Krungsri The COACH