สตูล!! งานศิลปะจัด “หัวขันหมาก อิสลาม” สืบสานวัฒนธรรมประเพณี สร้างอาชีพชุมชน ใช้ในงานมงคลของชาวไทยอิสลาม

จากภูมิปัญญาของบรรพชนในการจัดขันหมาก อิสลามในอดีต วันนี้กลายมาเป็นงานฝีมือที่เรียก "ศิลปการพับผ้า ใช้ในงานพิธีของชาวไทย อิสลาม" ด้วยไอเดียที่ยึดหลักความวิจิตรงดงามในแบบเดิมไว้ทุกกระเบียดนิ้ว ซึ่งศิลปะดังกล่าว คือสิ่งจำเป็นที่ต้องใช้ในงานมงคลของชาวไทยอิสลาม โดยเฉพาะขบวนขันหมาก ที่ต้องมีความตระการตา จึงเป็นที่มาของการนำผ้า มาพับเป็นรูปต่างๆ เพื่อใช้ประกอบขันหมาก เช่น รูปนกยูง หงส์ กระเช้าดอกไม้

วันนี้กลุ่มสตรีมุสลิมชุมชนโคกพยอม เขตเทศบาลเมืองสตูล ต.พิมาน อ.เมือง จ.สตูล จำนวน 28 คน ยื่นความจำนงในการขอให้ ทางเทศบาลเมืองสตูลจัดการส่งเสริมอาชีพประชาชน ประจำปีงบประมาณ 2560 “การทำหัวขันหมาก อิสลาม” ขึ้น โดยสตรีดังกล่าวมีความเห็นพ้องต้องกันว่า หากทุกคนในชุมชนทำหัวขันหมากอิสลามเป็น จะสามารถลดค่าใช้จ่ายในการทำหัวขันหมากของคนในชุมชน อีกทั้งยังเป็นการสร้างงาน สร้างรายได้ให้กับคนในชุนชนหากมีชุมชนอื่นมาว่าจ้าง อีกทั้งเป็นการสืบสานศิลปะการจัดหัวขันหมากอิสลามให้อยู่คู่ชุมชนมุสลิมสืบไป

หัวขันหมากอิสลาม มีเริ่มตั้งแต่ 7 ขัน 9 ขัน สูงไปถึง 13-17 หรือ 19 ขัน แล้วแต่กำลังทรัพย์ของเจ้าบ่าว โดยขันหมากหลัก ๆ จะมีขันหมากหงส์ทำจากผ้าปาเตะ ,ขันหมากดอกไม้ทำจากผ้าละหมาดสตรี , ขันหมากกระเป๋าทำจากผ้าปูละหมาด , ขันหมากดอกไม้จากเกลือ , ดอกไม้จากน้ำตาล ,ขันหมากฝักทองจากข้าวสาร , และที่สำคัญคือ ขันหมากหมากพูพร้อมสินสอด และสร้อยคอที่มาสู่ขอ ,รวมทั้งขันหมากน้ำชาที่ทำจากผ้าขนหนู

การทำขันหมากอิสลามแต่ละขัน จะต้องใช้ความวิจิตบรรจงตกแต่งให้สวยงาม และสิ่งของเครื่องใช้ที่นำมาตกแต่งขันหมากอิสลาม ส่วนใหญ่จะเป็นสิ่งของเครื่องใช้ในครัวเรือน และเป็นสิ่งที่อิสลามทุกคนควรปฏิบัติตามหลักศาสนา สิ่งของในขันหมากจะสามารถนำมาใช้ได้ในชีวิตจริงอีกด้วย นี่คือเสน่ห์และความงดงามของขันหมากอิสลาม

นางอาภรณ์ สาตัน และ นางสาวหวิดดาย๊ะ นาคสง่า สมาชิกสตรีมุสลิม บ้านโคกพยอม กล่าวว่า ดีใจที่มาทำหัวขันหมากอิสลาม เพราะอยากเรียนรู้ อยากได้ประสบการณ์เพราะอยากเป็น ได้ความรู้ได้ร่วมอนุรักษ์ มาประยุกต์ทำใหม่ส่งเสริมอาชีพ เวลามีงาน เกี่ยวกับแต่งงาน ขันหมาก หลายคนทำไม่เป็นมาฟื้นฟูกันใหม่ หากมีคนมาว่าจ้างสามารถว่าจ้างได้ในนามชุมชน ค่าใช้จ่ายเริ่มต้น 5,000 บาท เฉพาะค่าแรง หาก 8,000 บาท รวมค่าแรงค่าของ 7 ขัน สูงสุด 15 ขัน 15,000 บาทก็มี วันนี้ทำเป็นหลายขันหมาก ที่ทำอยากที่สุดคือ หงส์ เพราะต้องพับหลายขั้นตอน

นางอินฉ๊ะ โต๊ะปะดู๋ วิทยากรทำขันหมากในครั้งนี้ กล่าวว่า หลักสูตรในครั้งนี้ต้องใช้เวลา 30 ชั่วโมง 5 วัน เพราะชิ้นงานแต่ละชิ้นต้องใช้ความละเอียดอ่อนมากที่สุด ทุกขั้นตอนมีความสำคัญเหมือนกันหมด แต่จะยากมาน้อยกว่ากันเท่านั้นเอง ขันหมากหงส์ เป็นขั้นตอนการทำนานพิเศษ เพราะต้องใช้ความประณีต ขันหมากแต่ละขันมี ข้าว น้ำตาล เกลือ ผ้าละหมาด ผ้าปูละหมาด ของใช้ผ้าขนหนู ผ้าตัดชุด และของขวัญที่เพิ่มขึ้น โดยความหมายแต่ละขันมีขึ้นมาจากความเชื่อ เหมือนข้าวเหนียว น้ำตาล ความเหนียวแน่น น้ำตาลให้เติมความหวานกันและกัน บางพื้นที่ไม่ใช่ขันหมาก บางพื้นที่ใช้ขันหมาก หากเจอบ้านเจ้าสาวขอขันหมาก ก็ต้องไปว่าจ้างอีก หากวันนี้คนในชุมชนสามารถทำได้ก็สามารถลดค่าใช้จ่าย และสร้างรายได้จากตรงนี้ได้

นายสามารถ สาตัน ปธ.ชุมชนโคกพะยอม กล่าวว่า สตรีชุมชนที่นี่มีความสนใจในการทำหัวขันหมากอิสลามมาก จึงได้เดินทางขอให้ทาง เทศบาลเมืองสตูลช่วยส่งเสริมให้ และเชื่อว่านอกจากจะเป็นการอนุรักษ์ขนบธรรมเนียมประเพณีการทำหัวขันหมากโบราณแล้ว ยังเป็นการต่อยอดให้คนในชุมชนมีความสามัคคีร่วมกันสร้างงาน สร้างรายได้ ให้กับชุมชน หากมีชุมชนอื่นสนใจการทำหัวขันหมากก็สามารถติดต่อมาได้

 ภาพ/ข่าว เอนก ขันทสิกรรม / นนทพัทธ์  จันทรกุล ผู้สื่อข่าวภูมิภาค สำนักข่าวทีนิวส์ จังหวัดสตูล