รู้หรือไม่ ใบพลู พืชในบ้านเราช่วยจัดการกลิ่นไม่พึงประสงค์ได้

รู้หรือไม่ ใบพลู พืชในบ้านเราช่วยจัดการกลิ่นไม่พึงประสงค์ได้ มาทำความรู้จัก สมุนไพรไทย ที่หลายคนคุ้นหน้าคุ้นตากันดี นั่นคือ ใบพลู ที่ใช้ทำหมาก หลายคนไม่ค่อยรู้ว่า ใบพลูมีสรรพคุณที่หลายคนยังไม่รู้อีกเยอะ ไป ทำความรู้จักใบพลู กันค่ะ 

 

สมุนไพรน่ารู้ | สมุนไพรดับกลิ่น (ศพ)

 

กลิ่น เป็นหนึ่งในประสาทสัมผัสทั้งห้าของมนุษย์ที่มีผลกระทบต่ออารมณ์ ความรู้สึก และพฤติกรรมของมนุษย์ โดยการใช้สมุนไพรเป็นหนึ่งในทางเลือกที่มีการใช้มาอย่างยาวนานเพื่อดับกลิ่นไม่พึงประสงค์ ซึ่งรวมถึงกลิ่นซากศพ

 

กลิ่นซากศพ เกิดจากการย่อยสลายของศพ ทั้งจากกระบวนการในร่างกายเอง และการย่อยสลายโดยจุลินทรีย์ ซึ่งทำให้เกิดสารระเหยที่ทำให้เกิดกลิ่นไม่พึงประสงค์ เช่น สารประกอบซัลเฟอร์อย่างก๊าซไข่เน่า cadaverine, ammonia ที่อาจทำให้ผู้สูดดมมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน หายใจลำบาก และยังส่งผลต่ออารมณ์เชิงลบได้

 

ในอดีต การจัดการศพยังไม่ทันสมัยเท่าปัจจุบัน แต่ละอารยธรรมมีวิธีการจัดการกับกลิ่นไม่พึงประสงค์แตกต่างกันไป เช่น ในอารยธรรมอียิปต์ มีการใช้เกลือเพื่อทำให้ร่างกายแห้ง และนำอวัยวะที่เกิดการเน่าสลายได้ง่ายออก ส่วนในภูมิปัญญาไทยมีการนำพืชพรรณสมุนไพรที่มีกลิ่นหอมและคุณสมบัติดูดซับกลิ่นมาใช้เพื่อบรรเทากลิ่นอันไม่พึงประสงค์ที่เกิดจากการเน่าเปื่อยของร่างกาย สมุนไพรเหล่านี้ไม่เพียงแต่ช่วยกลบกลิ่น แต่ยังแฝงไปด้วยความเชื่อและวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมา ซึ่งในปัจจุบันเรายังสามารถนำความรู้เหล่านี้มาประยุกต์ใช้ในการดับกลิ่นเหม็นต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันได้อีกด้วย

 

กลุ่มสมุนไพรกลบกลิ่น (Odor Masking Agents)

 

1. ใบพลู (Betel Leaf - Piper betle)

ใบพลู เป็นพืชที่มีการใช้มาอย่างยาวนาน ทั้งในตำราอายุรเวท ตำราแพทย์แผนจีน รวมถึงการแพทย์แผนไทย น้ำมันหอมระเหยในใบพลูมีส่วนประกอบของสารฟีนอลและเทอร์ปีนหลายชนิด เช่น chavicol และ Eugenol ที่มีกลิ่นหอมเฉพาะตัวและมีฤทธิ์ต้านจุลชีพหลายชนิด จึงอาจช่วยชะลอการเจริญเติบโตของแบคทีเรียในซากศพ และยังช่วยกลบกลิ่น รวมถึงลดสารที่ทำให้เกิดกลิ่นเหม็นเน่า เช่น hydrogen sulfide และ methyl mercaptan ได้อีกด้วย

 

2. ใบฝรั่ง (Guava Leaf - Psidium guajava)

ใบฝรั่ง มีสารประกอบที่สำคัญ คือ flavonoids ซึ่งประกอบ ด้วย quercetin และ guaijaverin โดย quercetin มีฤทธิ์ในการแก้ปวดเกร็ง ต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ และจากการศึกษาพบว่าสามารถลดปริมาณสารประกอบซัลเฟอร์ และ guaijaverin มีความสามารถในการต้านเชื้อแบคทีเรียบางชนิดได้ ดังนั้นใบฝรั่งจึงอาจเป็นทางเลือกในการใช้กลบกลิ่นที่ไม่พึงประสงค์ได้

 

3. ดอกไม้หอม (Aromatic Flowers)

ดอกซ่อนกลิ่น (Polianthes tuberosa) ได้รับการขนานนามว่าเป็น "ราชินีแห่งรัตติกาล" เนื่องจากมีกลิ่นอโรมาเข้มข้น โดยมีน้ำมันหอมระเหยปริมาณสูง มีส่วนประกอบสำคัญคือ benzyl acetate และ methyl autranilate ที่ให้มีกลิ่นหอมหวาน ดอกซ่อนกลิ่นถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลาย เช่น ใช้เป็นดอกไม้งานศพเพื่อดับกลิ่นศพ และยังมีการนำไปใช้ในอุตสาหกรรมน้ำหอม 

ดอกมะลิ (Jasminum sambac) ดอกมะลิผลิตสารระเหย (volatile compounds) หลัก ได้แก่ benzyl acetate, linalool, farnesene, methylbenzoate, methylsalicylate และ β-ocimene โดยมีกลุ่มเอนไซม์สำคัญ เช่น PAL, BEAT, BAMT, TPS ควบคุมการสังเคราะห์และปลดปล่อยสารหอม ซึ่งปลดปล่อยเป็นจังหวะตามเวลา (rhythmic emission) โดยเฉพาะในเวลากลางคืน โดยสารเหล่านี้มีฤทธิ์ยับยั้งจุลชีพและกลบกลิ่นไม่พึงประสงค์

 

4. พืชตระกูลส้ม (Citrus Plants)

ผิวมะกรูด (Citrus hystrix), ผิวมะนาว (Citrus aurantiifolia), ผิวส้มโอ (Citrus maxima): ผิวของผลไม้กลุ่มนี้ประกอบไปด้วยน้ำมันหอมระเหยที่มีสารประกอบระเหยหลัก ได้แก่ limonene, α-pinene, β-pinene, linalool และ citral โดยเอนไซม์สำคัญ เช่น TPS และ limonene synthase ซึ่งควบคุมการสังเคราะห์และการปลดปล่อยสารหอม ออกฤทธิ์โดยการยับยั้งจุลชีพและสามารถลดปริมาณสารประกอบซัลเฟอร์ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดกลิ่นได้

 

5. ใบชาแห้ง (Dried Tea Leaves - Camellia sinensis)

ใบชามีสารประกอบกลุ่ม แทนนิน(Tannins) สูง ซึ่งมีคุณสมบัติดูดความชื้นและจับกับสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่ายบางชนิดได้ นอกจากนี้โครงสร้างของใบชาแห้งเองก็มีความพรุนที่สามารถช่วยดักจับกลิ่นได้ในระดับหนึ่ง

 

นอกจากสมุนไพรที่ได้กล่าวไปข้างต้น ยังมีสมุนไพรที่สามารถนำมาดับกลิ่นได้อีกมากมาย เช่น กระวาน อบเชย พิมเสน การบูร เป็นต้นโดยสมุนไพรเหล่านี้ยังสามารถนำไปประยุกต์ดับกลิ่นเหม็นที่ไม่พึงประสงค์อื่น ๆ ได้ เช่น กลิ่นซากหนูตายในบ้าน กลิ่นอุจจาระผู้ป่วยติดเตียง เป็นต้น 

 

6. กากกาแฟ (Ground coffee - Coffea arabica L.)

กากกาแฟโครงสร้างพรุนคล้ายถ่าน ทำให้สามารถดูดซับ (adsorption) สารระเหยที่มีกลิ่นเหม็น เช่น แอมโมเนีย (NH₃) และสารประกอบซัลเฟอร์ (เช่น ไฮโดรเจนซัลไฟด์) ได้อย่างมีประสิทธิภาพ อีกทั้งไนโตรเจนในกากกาแฟยังมีบทบาทในการจับกับโมเลกุลของสารที่มีกลิ่นไม่พึงประสงค์ โดยเฉพาะกลุ่มซัลเฟอร์ ซึ่งเป็นต้นเหตุหลักของกลิ่นจากการย่อยสลายศพ

นอกจากนี้ สมุนไพรดังกล่าวยังสามารถนำไปประยุกต์ดับกลิ่นเหม็นที่ไม่พึงประสงค์อื่น ๆ ได้ เช่น กลิ่นซากหนูตายในบ้าน กลิ่นอุจจาระผู้ป่วยติดเตียง ซึ่งนอกจากสมุนไพรที่ได้กล่าวไปข้างต้น ยังมีสมุนไพรที่สามารถนำมาดับกลิ่นได้อีกมากมาย เช่น กระวาน อบเชย พิมเสน การบูร เป็นต้น 

 

เอกสารอ้างอิง

1. Vass AA. Odor mortis. Forensic Sci Int. 2012;222(1-3):234-241.
2. Paczkowski S, Schütz S. Post-mortem volatiles of vertebrate tissue. Appl Microbiol Biotechnol. 2011;91(4):917-935.
3. Biswas P, Anand U, Saha SC, et al. Betelvine (Piper betle L.): A comprehensive insight into its ethnopharmacology, phytochemistry, and pharmacological, biomedical and therapeutic attributes. J Cell Mol Med. 2022;26(11):3083-3119.
4. Pongpitchayadej O, Kessuwanrak R. Abstract. Effect of Guava Leaf Extract Spray on
5. Halitosis after Garlic Ingestion. Institute of Dentistry, Department of Medical Services. 2019;19(3):1-7.
6. María EG. Polianthes tuberosa L.: A REVIEW OF THEIR PHYLOGENETIC,MORPHOLOGICAND OF CULTIVATION FEATURES. Cultivos Tropicales. 2016, 37(3):120-136.
7. Bera P, Mukherjee C, Mitra A. Enzymatic production and emission of floral scent volatiles in Jasminum sambac. Plant Sci. 2017 Mar;256:25-38. 
8. González-Mas MC, Rambla JL, López-Gresa MP, Blázquez MA, Granell A. Volatile Compounds in Citrus Essential Oils: A Comprehensive Review. Front Plant Sci. 2019 Feb 5;10:12
9. Wang J, Huan C, Lyu Q, et al. Efficacy of composite bacterial deodorant constructed with Camellia sinensis and its in-situ deodorization mechanism on pig manure. Waste Manag. 2025;192:69-81.
10. City College of New York. Carbonized coffee grounds remove foul smells. Science Daily [Internet]. 2012 Feb 8 [cited 2025 Aug 5]; Available from: