ทำไมต้องหักหวี ในพิธีสรงน้ำพระบรมศพ ปริศนาธรรมที่ต้องรู้

เปิดความหมาย ธรรมเนียมโบราณ "การหักพระสาง" หรือ "หักหวี" ในพระราชพิธีสำคัญ  สื่อถึงอะไร? สิ้นสุดแห่งภพชาติ และการไม่ต้องการความสวยงามอีกต่อไป

 

"ปริศนาธรรม" แห่งการ "หักหวี" ในพระราชพิธีสรงน้ำพระบรมศพ

 

การ "หักหวี" หรือในพระราชพิธีเรียกว่าการ "หักพระสาง" นั้น เป็นโบราณราชประเพณีที่มีคติความเชื่อและปริศนาธรรมลึกซึ้งเกี่ยวกับการสิ้นสุดของชีวิตและการแตกดับ

 

คติความเชื่อและปริศนาธรรม

การหักหวีมีความหมายหลัก ๆ ดังนี้

การสิ้นสุดการใช้เครื่องใช้ส่วนตัว: การหักหวีเป็นสัญลักษณ์ของการยุติการใช้เครื่องมือเครื่องใช้ส่วนตัวในโลกนี้ของผู้ล่วงลับ และจะไม่นำกลับมาใช้อีก เป็นการให้เกียรติและแสดงความอาลัยต่อผู้จากไป

 

ปริศนาธรรมเรื่องไตรลักษณ์

ในทางธรรม การหักหวีเป็นเครื่องเตือนสติให้เห็นถึง ไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง (ความไม่เที่ยง), ทุกขัง (ความทนอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้), และ อนัตตา (ความไม่ใช่ตัวตน)

หวีที่หักได้ ฉันใด ชีวิตของมนุษย์เราก็แตกดับได้ ฉันนั้น เป็นการชี้ให้เห็นสัจธรรมของชีวิตว่าทุกสิ่งล้วนมีการเปลี่ยนแปลงและสิ้นสุดลงเป็นธรรมดา

 

การแบ่งแยกภพภูมิ

เชื่อกันว่าการหวีผมให้แก่ศพเป็นการเชื่อมโยงระหว่างผู้ที่ยังมีชีวิตอยู่กับผู้ที่เสียชีวิตไปแล้ว

บางความเชื่อกล่าวว่า การหวีผมแบบแบ่งเป็นสองซีก (หวีไปข้างหน้าครึ่งหนึ่ง และหวีไปข้างหลังอีกครึ่งหนึ่ง) เป็นการแทนระหว่าง "คนเป็น" และ "คนตาย" จากนั้นจึง หักหวีทิ้ง เพื่อไม่ให้คนเป็นเผลอหยิบหวีไปใช้ หรือเป็นการ ตัดขาด จากการใช้ร่วมกันในโลกนี้อย่างสิ้นเชิง

 

ในพระราชพิธี

ในพระราชพิธีสรงน้ำพระบรมศพหรือพระศพ การถวาย "พระสาง" (หวี) เป็นการถวายเครื่องใช้ส่วนพระองค์เพื่อประกอบพระราชพิธีให้ครบถ้วนตามโบราณราชประเพณี โดยมีขั้นตอน "หวีพระเกศา" และ "หักพระสาง" อันเป็นไปตามคติความเชื่อและปริศนาธรรมที่กล่าวมาข้างต้น

การ "หักพระสาง" (หวี) เป็นขั้นตอนสำคัญและเปี่ยมด้วยความหมายเชิงปรัชญาหลังจากการสรงน้ำพระบรมศพ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการจัดเตรียมพระบรมศพตามโบราณราชประเพณี

 

ความหมายของการถวายและหักพระสาง

 

1. การถวายพระสาง

พระสาง เป็นเครื่องใช้ส่วนพระองค์สำหรับดูแลพระเกศา (ผม)

การถวายพระสางในการพระราชพิธีศพ จึงหมายถึงการถวาย เครื่องใช้ส่วนพระองค์ เพื่อให้การประกอบพระราชพิธีครบถ้วนตามแบบแผนโบราณราชประเพณี

 

2. ขั้นตอนการหวีพระเกศา

เจ้าพนักงานจะใช้พระสางไม้ที่จัดเตรียมไว้ เพื่อสางพระเกศาตามธรรมเนียม โดยมีวิธีการและสัญลักษณ์ที่ลึกซึ้ง

• หวีขึ้นครั้งหนึ่ง: สื่อถึง การยกขึ้นแห่งเกียรติยศ หรือการถวายเกียรติ
• หวีลงครั้งหนึ่ง: สื่อถึง การสิ้นพระชนม์ หรือการคืนสู่ความสงบ
• สางกลับขึ้นอีกครั้งหนึ่ง: เป็นการดำเนินตามขั้นตอนที่กำหนดไว้

 

3. ปริศนาธรรมของการ "หักพระสาง"

หลังจากเสร็จสิ้นการสางพระเกศาตามขั้นตอนแล้ว เจ้าพนักงานจะ หักพระสาง วางไว้ที่พาน ซึ่งถือเป็นปริศนาธรรมและความเชื่อที่สำคัญที่สุด

 

การสิ้นสุดการใช้งาน: การหักพระสางหมายถึง เสร็จสิ้นการใช้เครื่องใช้ส่วนพระองค์ในโลกนี้ และจะ ไม่ถูกนำไปใช้ต่ออีก เพราะแสดงว่าพระองค์ได้เสด็จสวรรคตแล้ว

 

การละทิ้งความงาม: ตามข้อมูลจากคลังประวัติศาสตร์ไทย การหักหวียังสื่อถึงการบอกว่า "ไม่ต้องการความสวยงามนี้อีกแล้ว" เป็นการละวางจากสิ่งภายนอกทางโลก

 

การสิ้นสุดแห่งวาระ: เป็นการแสดงถึง การสิ้นสุดแห่งวาระแห่งพระชนม์ชีพ อย่างสมพระเกียรติ และเป็นการตอกย้ำถึงสัจธรรมของชีวิต (อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา) ว่าทุกสิ่งล้วนแตกดับไปเป็นธรรมดา

 

การหักพระสางจึงไม่ได้เป็นเพียงพิธีกรรม แต่ยังแฝงไว้ด้วย สัจธรรม และ ความอาลัย อันลึกซึ้งตามคติพุทธศาสนาและราชประเพณีของไทยค่ะ