รู้แล้ว ทำไมบางคน ถึงโดน "ยุงกัด" มากกว่าชาวบ้าน อ.เจษฎ์ ตอบชัด

"อ.เจษฎ์" ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ออกมาโพสต์ข้อความ โดยได้ระบุว่า

เคยสังเกตมั้ยว่า ทำไมคนบางคนถึงโดนยุงกัดมากกว่าคนอื่น แบบว่าคนรอบข้างไม่มีใครโดนกัดเลย แต่เราโดนอยู่คนเอง ... อันนี้เป็นเรื่องคิดไปเองหรือเปล่า ?

คำตอบคือ เป็นเรื่องจริงที่ยุงโจมตีคน ไม่เท่าเทียมกันทุกคน มีหลายคนที่โดนยุงกัดได้บ่อยกว่าคนอื่นๆ

ซึ่งในทางวิทยาศาสตร์นั้น มีหลายปัจจัยที่อาจทำให้เราดึงดูดยุงได้มากกว่าคนอื่น มีตั้งแต่ "กลิ่นตัว" ตามธรรมชาติ , "จุลินทรีย์" ที่อยู่บนผิวหนัง" , "ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์" ที่หายใจออกมา รวมไปจนถึง "สีของเสื้อผ้า" ที่สวมใส่ (โดยสีแดง ส้ม และดำ เป็นสีที่ดึงดูดยุงมากที่สุด)

ยุงที่มากัดคนเพื่อกินเลือดนั้น จะมีเพียงเฉพาะยุงตัวเมีย โดยพวกมันจะใช้โปรตีนจากเลือด เอาไปสร้างไข่ ซึ่งขณะที่หาเหยื่อดูดเลือด ยุงตัวเมียจะใช้หนวดและอวัยวะที่เรียกว่า พัลพ์ (palps) ซึ่งอยู่ระหว่างหนวด ทำการตรวจจับ "ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์" และ "กลิ่น"

ยุงสามารถตรวจจับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่มนุษย์หายใจออกมา ได้จากระยะไกลถึง 50 เมตร คนที่มีอัตราการเผาผลาญสูง เช่น ออกกำลังกาย หรือตั้งครรภ์ จะหายใจคาร์บอนไดออกไซด์ออกมา มากกว่าปกติ ทำให้ยุงเข้ามาหาได้ง่ายขึ้น ... ยุงยังถูกดึงดูดได้ด้วยความร้อนจากร่างกาย ดังนั้น คนที่มีอุณหภูมิร่างกายสูงขึ้นเล็กน้อย เช่น ผู้หญิงที่ตั้งครรภ์ จะดึงดูดยุงได้มากกว่าคนทั่วไป

แล้วทำไมยุงถึงชอบกัดคนเดิมๆ อยู่เสมอ? มีการศึกษาในประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งตีพิมพ์ในวารสาร Cell ระบุว่า เหตุผลหลักที่บางคนโดนยุงกัดมากกว่าคนอื่นนั้น เกี่ยวข้องกับ "กลิ่นตัว" ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว โดยนักวิจัยจากมหาวิทยาลัย Rockefeller ในนิวยอร์ก ได้ให้อาสาสมัคร 64 คน สวมถุงไนลอนที่แขน เป็นเวลา 6 ชั่วโมง เพื่อให้ถุงดูดซับกลิ่นเฉพาะตัวของแต่ละคน แล้วนำถุงไนลอน 2 ชิ้น จากอาสาสมัครคนละคนกัน ใส่ลงในกระบอกที่มีตัวยุงลาย (Aedes aegypti) เพศเมีย แล้วดูว่ายุงชอบกลิ่นของคนไหนมากกว่า

ผลการทดลองพบว่า กลิ่นของอาสาสมัครคนหนึ่ง โดดเด่นมาก โดยดึงดูดยุงได้มากกว่า "คนที่ดึงดูดยุงน้อยที่สุด" ถึง 100 เท่า และพบอีกด้วยว่า คนที่มีกลิ่นดึงดูดยุงที่สุด ล้วนมีระดับของ "กรดคาร์บอกซิลิก" สูง ... คนเราสร้างกรดคาร์บอกซิลิก ผ่านสารเคลือบผิว ที่มีลักษณะเป็นไขที่เรียกว่า "ซีบัม (sebum)" และระดับของสารเคมีนี้ ก็ไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปเมื่ออายุมากขึ้น หมายความว่า หากคุณเป็นแม่เหล็กดึงดูดยุง คุณก็มีแนวโน้มที่จะเป็นตลอดไป

ส่วนที่มีคำถามว่า "ยุงชอบเลือดกรุ๊ปใด มากกว่ากัน" ? อันนี้ ยังคงเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ ทฤษฎีหนึ่งชี้ว่า กรุ๊ปเลือด อาจเป็นปัจจัยหนึ่งที่กำหนดความชอบของยุงด้วย โดยการศึกษาในปี 2019 พบว่า ยุงลาย ที่เป็นพาหะหลักของโรคไข้เลือดออก ชอบกัดคนที่มีเลือดกรุ๊ป O มากกว่ากรุ๊ปอื่นๆ

แต่อย่างไรก็ตาม งานวิจัยอื่น ระบุว่า ผลการทดลองที่ประเมินว่ากรุ๊ปเลือดใดทำให้คนดึงดูดยุงมากกว่า (หรือน้อยกว่า) นั้น ยังเป็นเพียงการคาดเดา และข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ ก็ยังคงขัดแย้งกันอยู่ ... ซึ่งสุดท้ายแล้ว นักวิจัยเหล่านี้รายงานว่า โอกาสที่จะเป็น "แม่เหล็กดึงดูดยุง" นั้น เกี่ยวข้องกับกลิ่นผิวหนังและจุลินทรีย์บนผิวหนัง มากกว่ากรุ๊ปเลือด

นอกจากนี้ ยังมีผลการทดลองกับ "ฝาแฝด" ในปี 2015 ที่ตีพิมพ์ในวารสาร PLOS One ซึ่งพบว่า "ดีเอ็นเอ" อาจเป็นปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการดึงดูดยุงได้ถึง 67% 

.. การศึกษานี้ ได้แบ่งฝาแฝดหญิง ออกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มฝาแฝดแท้ (แฝดที่เกิดจากไข่ ใบเดียวกัน) และ กลุ่มฝาแฝดเทียม (แฝดที่เกิดจากไข่ คนละใบ) โดยให้พวกเขาสอดมือเข้าไปในภาชนะอะคริลิกรูปตัว Y เพื่อให้ยุงตรวจจับกลิ่นได้

นักวิจัยพบว่า ฝาแฝดแท้ (มีพันธุกรรมเหมือนกันทุกประการ) จะมีระดับการดึงดูดยุงที่ใกล้เคียงกัน มากกว่ากลุ่มฝาแฝดเทียม ซึ่งน่าจะเป็นเพราะฝาแฝดแท้มีกลิ่นกายที่คล้ายคลึงกัน มากกว่าฝาแฝดเทียม นักวิจัยจึงสรุปว่า "ยีน" มีบทบาทต่อ "กลิ่นกาย" และ "การดึงดูดยุง"

#การป้องกันยุงกัด

- ยุงมักจะออกหากินในช่วงเช้าและพลบค่ำ และคุณจะเสี่ยงที่สุดในช่วงใต้เข่า ดังนั้น ควรสวมกางเกงขายาว ถุงเท้า และใช้ผลิตภัณฑ์ไล่ยุงที่มีประสิทธิภาพ

- ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค (CDC) แนะนำให้สวมเสื้อแขนยาวและกางเกงขายาว โดยเฉพาะเสื้อผ้าที่เคลือบด้วยสารไล่แมลง เพอร์เมทริน (permethrin) 0.5% และทาผลิตภัณฑ์ไล่แมลงที่มีส่วนผสมของ DEET หรือน้ำมันจากเลมอนยูคาลิปตัส (OLE) โดยทาซ้ำตามคำแนะนำ

- สามารถป้องกันยุงทั้งในและนอกบ้านได้ ด้วยการติดตั้งมุ้งลวดที่หน้าต่าง ปิดประตู , ใช้เครื่องปรับอากาศในช่วงที่อากาศร้อน , และกำจัดแหล่งน้ำนิ่ง เช่น ในอ่างน้ำนก สระว่ายน้ำ ถังน้ำ และกระถางดอกไม้

- ผู้เชี่ยวชาญบางคนกล่าวว่า ยิ่งคุณร้อนและเหงื่อออกมากเท่าไหร่ คุณก็ยิ่งมีโอกาสโดนกัดมากขึ้นเท่านั้น

- หากคุณโดนกัด อย่าเกา ให้ใช้ก้อนน้ำแข็งประคบเพื่อลดอาการบวม หรือทาบริเวณที่โดนกัดด้วยส่วนผสมของเบกกิ้งโซดาและน้ำ หรือใช้ครีมที่มีสารต้านฮีสตามีน (antihistamine) หรือผลิตภัณฑ์บรรเทาอาการคัน