ที่ประทับสุดท้ายแห่งราชสกุลมหิดล ณ วัดปทุมวนารามฯ ด้วยพระทัยของพระพันวัสสา ที่ต้องการให้ หม่อมสังวาลย์ผู้เป็นสามัญชน สามารถเข้าสักการะ

“พระสถูปเจดีย์แห่งราชสกุลมหิดล” บริเวณที่หน้ามุขด้านทิศตะวันออกของโรงเรียนพระปริยัติธรรม วัดปทุมวนาราม ราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร เป็นที่ประดิษฐานพระบรมอัฐิ พระอัฐิ (กระดูก) และพระราชสรีรางคาร (เถ้ากระดูก) ของพระบรมวงศานุวงศ์หรือพระประยูรญาติผู้ที่สืบสายตรงแห่งราชสกุลมหิดล จากสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ทรงสร้างพระสถูปเจดีย์ เพื่อบรรจุพระสรีรางคารของผู้ที่สืบสายตรงแห่งราชสกุลมหิดลของพระองค์ สาเหตุที่นำมาประดิษฐานไว้บริเวรนี้ด้วยพระองค์ท่านทรงมีความผูกพันกับวัดนี้เป็นอย่างมาก และมีพระราชประสงค์จะให้ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ("หม่อมสังวาลย์ มหิดล ณ อยุธยา" พระยศในขณะนั้น) ได้เข้าสักการะพระราชสรีรางคารของสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ได้โดยง่าย ณ วัดที่ใกล้ ๆ วังสระปทุม โดยไม่ต้องเข้าไปถึงหอพระบรมอัฐิบนพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท ซึ่งอาจจะเป็นการลำบากสำหรับหม่อมสังวาลย์ เพราะเป็นสามัญชน ขึ้นไปถึงพระวิมานในพระที่นั่งจักรีองค์กลางไม่ได้

ในพระสถูปนั้นบรรจุ

(๑) พระราชสรีรางคารของสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก

อัญเชิญมาประดิษฐานไว้เมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๗๒  พระองค์ทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ และสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ก่อนเสด็จสวรรคต พระองค์ท่านได้กราบบังคมทูลพระราชมารดา ให้บรรจุพระราชสรีรางคารส่วนหนึ่งของพระองค์ไว้ ณ พระสถูปเจดีย์แห่งราชสกุลมหิดลของวัดปทุมวนาราม ราชวรวิหาร เพื่อให้หม่อมสังวาลย์ มหิดล ณ อยุธยา (สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี) ได้มีโอกาสมาถวายสักการะได้โดยสะดวก โดยไม่ต้องเข้าไปถึงหอพระธาตุมณเฑียร บนพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง ซึ่งอาจจะเป็นการลำบากสำหรับหม่อมสังวาลย์ฯ

 

ทั้งนี้ ภายหลังจากงานพระเมรุมาศที่มณฑลพิธีท้องสนามหลวงเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๗๒  ได้มีการสร้างพระพุทธรูปประจำพระชนมวาร แล้วอัญเชิญมาประดิษฐานรวมไว้ด้วย

(๒) พระทนต์ของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

อัญเชิญมาประดิษฐานไว้เมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๗๒  พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญมาประดิษฐานพร้อมกันกับพระราชสรีรางคารของสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก โดยสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวีฯ ทรงตรัสว่า “ไว้เป็นเพื่อนลูกแดง”

 

 

(๓) พระบรมราชสรีรางคารส่วนหนึ่ง และพระตโจ (หนัง) ส่วนพระเศียร

ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล รัชกาลที่ ๘ อัญเชิญมาประดิษฐานไว้เมื่อวันที่ ๑๘ กันยายน พุทธศักราช ๒๕๓๘

(๔) พระอัฐิส่วนหนึ่งของพระโสณี (สะโพก) ของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี

เป็นพระอัฐิเมื่อคราวที่ทรงหกล้มและเสด็จเข้ารับการผ่าตัดที่โรงพยาบาลศิริราช อัญเชิญมาประดิษฐานไว้เมื่อวันที่ ๒๓ กันยายน พุทธศักราช ๒๕๓๘

 

 

(๕) พระทนต์ของสมเด็จพระราชปิตุจฉา เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร

อัญเชิญมาประดิษฐานไว้เมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๘๑

 

(๖) พระทนต์และพระเกศาของ

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ อัญเชิญมาประดิษฐานไว้เมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๓๙

 

สำหรับพระทนต์ เป็นธรรมเนียมในเวลาถวายพระเพลิงหรือพระราชทานเพลิงพระศพ เมื่อเพลิงโทรมแล้ว เจ้าพนักงานจะอัญเชิญพระทนต์มาทูลเกล้าฯ ถวายแด่พระทายาท ของพระบรมศพหรือพระศพ แล้วก็จะทรงพระราชทานเงินรางวัลแก่เจ้าหน้าที่ ผู้ปฏิบัติการถวายพระเพลิงหรือพระราชทานเพลิงพระศพ โดยพระทายาทก็จะทรงเก็บรักษาพระทนต์นั้นไว้บูชาสักการะ

เช่น พระทนต์ของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า และสมเด็จพระราชปิตุจฉา เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร  ที่อัญเชิญมาประดิษฐานไว้ ณ พระสถูปเจดีย์แห่งราชสกุลมหิดล วัดปทุมวนาราม ราชวรวิหาร

 

ดังนั้น พระสถูปเจดีย์แห่งราชสกุลมหิดล วัดปทุมวนาราม ราชวรวิหาร จึงมีครบทุกพระองค์ที่ล่วงลับไปแล้วแห่งราชสกุลมหิดล ซึ่งสืบสายตรงจากสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

 

 

ที่มา : เพจโบราณนานมา / dhammajak.net