ใต้ร่มฉัตรจอมทัพไทย!! ๑๑๔ ปี "พระคฑาจอมพลองค์แรกแห่งสยาม" ในสมัย ร.๕ สู่ "พระคฑาจอมทัพภูมิพล" สมพระเกียรติ "พระมหากษัตริย์ไทย" #วันนี้ในอดีต

           วันนี้ในอดีต เมื่อวันที่ ๑๖ เดือนพฤศจิกายน ปี พ.ศ. ๒๔๔๖ กองทัพบกในรัชสมัยรัชกาลที่ ๕ ได้มีการจัดทำ "คฑาจอมพล" ขึ้นเพื่อทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ในฐานะทรงดำรงตำแหน่ง "องค์จอมทัพสยาม (ไทย)" และได้ถวายพระคฑาองค์นี้ในพระราชพิธี ทวีธาภิเษก ณ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท นับเป็นครั้งแรกที่มี "พระคทาจอมพล" สำหรับพระมหากษัตริย์ เกิดขึ้นในประเทศสยามหรือประเทศไทยเรานี้ ในครั้งนั้นและใช้สำหรับ รัชกาลต่อๆมา ด้วยถือว่า องค์พระมหากษัตริย์นั้นคือ "จอมทัพ"

           

           สำหรับพระราชพิธีทวีธาภิเษกในครั้งนั้น เป็นพระพิธีการสมโภช เนื่องในวโรกาสที่องค์สมเด็จพระปิยะมหาราชเจ้า รัชกาลที่ ๕ ได้ทรงครองราชย์สมบัติยืนนาน มาเป็นสองเท่า ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ พระบรมชนกนาถ จึงจัดมีพระราชพิธีนี้ขึ้นในครั้งนั้น

 

           พระคทาจอมพลองค์นี้จัดว่าเป็น "พระคฑาองค์แรกของสยาม" มีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอก ยาว ๓๕ เซนติเมตร ยอดพระคทาเป็นรูปหัวช้างสามเศียรลงยาสีขาว เหนือหัวช้างเป็นรูปพระเกี้ยว ตอนท้ายคทาเป็นรูปทรงกระบอกตัด องค์พระคทาทำด้วยทองคำหนัก ๔๐ บาท ใต้หัวช้างลงมาเป็นลายนูนรูปหม้อกลศ พระคทาองค์นี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ และพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗ ทรงใช้เป็นพระคฑาประจำตลอดรัชกาล

           สำหรับความรู้เรื่อง "องค์พระคฑาจอมพล" เริ่มใช้ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ดังที่เล่าข้างต้นนั้น เริ่มใช้ภายหลังที่ทรงปรับปรุงกิจการทหาร เป็นแบบสากลซึ่งเป็นการปรับปรุงเพื่อให้สยามมีระบบกิจการทางทหารที่ทันสมัยกับนานาชาติ

 

คฑาจอมพลแบ่งออกเป็น ๓ ประเภท 

ประเภทที่ ๑ เป็นคทาเครื่องต้นสำหรับเฉพาะพระมหากษัตริย์

ประเภทที่ ๒ เป็นคทาสำหรับพระบรมวงศ์ชั้นผู้ใหญ่ ซึ่งดำรงพระยศเป็นจอมพล

ประเภทที่ ๓ เป็นพระคทาสำหรับผู้ที่ดำรงยศเป็นจอมพล โดยทั่วไปของทั้งสามเหล่าทัพ คือ กองทัพบก กองทัพเรือ และกองทัพอากาศ 

 

พระคฑาองค์แรก

           ข้าราชการกรมทหารบกได้สร้างพระคฑาจอมพลขึ้น ทูลเกล้า ฯ ถวายพราะบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในฐานะองค์จอมทัพไทย เนื่องในพระราชพิธีทวีธาภิเษกสมโภช ก็คือที่เล่าไปแล้ว (นั้นคือ "พระคฑาจอมพล" สำหรับพระมหากษัตริย์องค์แรก )

 

พระคฑาองค์ที่สอง

           ข้าราชการกรมยุทธนาธิการได้จัดสร้างขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ในฐานะองค์จอมทัพไทย เนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวันที่ ๒ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๔๕๓ สำหรับพระคทาองค์ที่สองนี้ มีลักษณะส่วนใหญ่คล้ายคลึงกับพระคฑาองค์แรกมาก ต่างกันที่ตรงยอดพระคฑา ซึ่งเป็นมงกุฎและมีลายเฟื่อง อยู่ที่แถบกลางใต้ฐานของยอดมงกุฎโดยรอบเท่านั้น

 

พระคฑาองค์ที่สาม

          ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ได้พระราชทานแบบคฑาจอมพลขึ้นใหม่ ทำด้วยทองคำเกลี้ยง มีลักษณะป่องตรงกลางและคอดเรียวไปทางด้านยอดและด้านปลาย ยอดพระคฑาทำเป็นรูป พระครุฑพ่าห์ ลงยาตามแบบพระราชลัญจกรประจำแผ่นดิน ใต้พระยาครุฑทำเป็นลูกแก้วรองฐานบัวหงาย ลงยาราชาวดี ส่วนด้านปลายมีลูกแก้ว และยอดบัวกลุ่มสี่ชั้น ลงยาราชาวดีเช่นกัน สำหรับพระคทาจอมพลองค์นี้ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงใช้มาตลอดรัชกาล ต่อมาพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงใช้พระคทาจอมพลองค์นี้สืบมา

 

พระคฑาองค์ที่สี่

            นับตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ ๙ ทรงเสด็จขึ้นครองราชสมบัติ พระองค์ทรงใช้พระคฑาจอมพลองค์ที่สาม ซึ่งนายกรัฐมนตรี และนายทหารชั้นผู้ใหญ่ของกระทรวงกลาโหม ได้ทูลเกล้าฯ ถวาย พร้อมเครื่องยศจอมพล เมื่อวันที่ ๑๖ มีนาคม พุทธศักราช ๒๔๙๓ ณ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท เนื่องในวโรกาส ที่พระองค์เสด็จพระราชดำเนินนิวัตสู่ประเทศไทย

 

          ต่อมาในปีพุทธศักราช ๒๕๐๙ ข้าราชการกระทรวงกลาโหมเห็นว่า พระองค์ทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจ สำหรับประเทศชาติ ทั้งภายในและภายนอกประเทศอย่างมากมาย ทำให้กิจการต่างๆ บรรลุผลสำเร็จลุล่วงเสมอ พระบารมีของพระองค์แผ่ไพศาล ก่อให้เกิดความสามัคคีกลมเกลียว และความสงบสุขในหมู่ประชาชน สภากลาโหมจึงได้มีมติเมื่อวันที่ ๑๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๐๙ ให้สร้าง "พระคทาจอมพล" ขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โดยเก็บเงินเพื่อสร้างคฑานี้จากนายทหารชั้นนายพลประจำการทุกนาย และในวันที่ ๒ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๐๙ นายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมพร้อมด้วยนายทหารชั้นผู้ใหญ่ ได้ทูลเกล้าฯ ถวายพระคทาจอมพลองค์นี้แด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน เนื่องในวโรกาสที่พระองค์ทรงมีพระชนมายุ ๔๐ พรรษา เพื่อเป็นเครื่องหมายแห่งความจงรักภักดีของข้าราชการทหารทุกนาย และได้ขอพระบรมราชานุญาต ขนานนามพระคฑาองค์ใหม่นี้เป็นพิเศษว่า

"พระคฑาจอมทัพ ภูมิพล"

 

 

 

ขอบคุณข้อมูลจาก : เพจ เรื่องเล่า ภาพเก่า  ในอดีตราชบุรี. (https://www.facebook.com/pg/Ratchabui)