ถอดบทกลศึก!! เปิดที่มาของ "กลบท" ใน "หนึ่งด้าวฟ้าเดียว" ซ่อนความหมาย แฝงความลับ ต้นเหตุ..การเสียกรุงครั้งที่สอง !! #หนึ่งด้าวฟ้าเดียว

 

            จากกระแสละครของบุพเพสันนิวาสที่อวสานไปนั้น และได้มีละครพิเรียตย้อนยุคเข้ามาออกอากาศส่งไม้ต่อความฟีเว่อร์ของกระแสะละครย้อนยุคเชิงประวัติศาสตร์ได้อย่างงดงาม อย่างละครเรื่อง หนึ่งด้าวฟ้าเดียว ที่เป็นยุคกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ก่อนกรุงศรีอยุธยาจะล่มสลายนั่นเอง

 

 

            ในละครเรื่อง หนึ่งด้าวฟ้าเดียวนั้น เป็นละครที่มีการพูดถึง กลบท ซึ่งนางเอกของละครนั่นคือ แม่แมงเม่า ที่มีความสามารถอ่านคำกลนอหรือแก้กลบทได้อย่างถูกต้อง ซึ่งเป็นความสามารถที่มิมีหญิงใดในอโยธยาจะเปรียบเทียบได้ โดยมีจดหมายลับที่บ่งบอกถึงความนัย ที่แฝงอยู่กลบท ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้เสียกรุงศรีอยุธยา

 

 

 

 

            สำหรับ กลบท นั้นคือการประดิษฐ์คิดแต่งคำประพันธ์ให้มีลักษณะแปลกไปจากเดิม โดยที่ลักษณะบังคับของคำประพันธ์ชนิดนั้นยังอยู่ครบถ้วน คำประพันธ์ที่แต่งเป็นกลได้มีทั้ง โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน และร่าย

 

 

           กลบทเป็นเครื่องแสดงสติปัญญาของกวีในการที่จะคิดค้นพลิกแพลงกวีนิพนธ์แบบฉบับให้มีลักษณะเด่นเป็นพิเศษขึ้น โดยการเพิ่มลักษณะบังคับต่าง ๆ และเป็นเครื่องลับสมองลองปัญญาในหมู่กวีด้วยกัน ในการที่จะพยายามถอดรูปกลแบบที่ซ่อนไว้ให้สำเร็จ ผลพลอยได้คือความไพเราะของกวีนิพนธ์ แต่ก็มีกลบทจำนวนไม่น้อยที่ไพเราะสู้คำประพันธ์ธรรมาดาไม่ได้ เนื่องจากลักษณะบังคับที่เพิ่มมาอาจจะไม่เอื้ออำนวยต่อความไพเราะ ตัวอย่าง เช่นกลบทบังคับใช้คำตายทุกคำ เป็นต้น
 

 

 

วรรณกรรมที่ถือกันว่าเป็นตำรากลบทของไทยมี ๓ เล่ม คือ

จินดามณี ของ พระโหราธิบดี

            เป็นแบบเรียนภาษาไทยเล่มแรก แต่งขึ้นในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เนื้อหาประกอบด้วย การใช้สระ พยัญชนะ วรรณยุกต์ การแจกลูก การผันอักษร อักษรศัพท์ อักษรเลข การสะกดการันต์ การแต่งคำประพันธ์ชนิดต่างๆ และกลบท ซึ่งปรากฏกลบทอยู่ ๖๐ ชนิด มีทั้งกลอักษรและกลแบบ

 

ศิริวิบุลกิตติ์ ของ หลวงศรีปรีชา (เซ่ง)

            เป็นวรรณกรรมที่แต่งขึ้นในสมัยอยุธยาตอนปลาย เนื้อเรื่องนำมาจากศิริวิบุลกิตติ์ชาดก แต่งด้วยคำประพันธ์ประเภทกลอน โดยใช้กลบทชนิดต่าง ๆ สลับกันตลอดเรื่อง รวมกลบททั้งสิ้น ๘๕ ชนิด เป็นกลอักษรทั้งหมด มีทั้งที่ซ้ำและต่างจากกลบทในจินดามณี

 

ประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ

            พ.ศ. ๒๓๗๕ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนฯ และทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้รวบรวมเลือกสรรตำรับตำราต่าง ๆ โดยตรวจแก้จากของเดิมบ้าง ประชุมผู้รู้ให้แต่งขึ้นใหม่บ้าง ทั้งด้านวรรณคดี โบราณคดี และวิชาอื่น ๆ และโปรดฯ ให้จารึกแผ่นศิลาประดับไว้ในบริเวณวัดพระเชตุพนฯ ต่อมามีการรวบรวมพิมพ์เป็นหนังสือขึ้นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๒ มีทั้งร้อยแก้วและร้อยกรอง ตำรากลบทอยู่ในหมวดวรรณคดี มีทั้งหมด ๙๗ ชนิด มีทั้งกลอักษร และกลแบบ กลอักษรส่วนใหญ่ซ้ำกับกลบทในศิริวิบุลกิตติ์

 

 

          กลบทจากตำรากลบททั้ง ๓ เล่ม เมื่อวิเคราะห์เปรียบเทียบกลบทที่มีเฉพาะในเล่มใดเล่มหนึ่ง พบว่ากลบทที่มีเฉพาะในจินดามณี มีจำนวน ๑๘ ชนิด กลบทที่มีเฉพาะในศิริวิบุลกิตติ์ มีจำนวน ๓๐ ชนิด กลบทที่มีเฉพาะในประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ มีจำนวน ๑๐ ชนิด

 

 

         นอกจากนี้ยังปรากฏกลบทที่มีลักษณะบังคับเหมือนกันแต่ชื่อต่างกัน เช่น หมายกงรถ, สกัดแคร่, ทวารตรึงประดับ, จักรวาล, ครอบจักรวาล และทวารตรีประดับ เป็นต้น และที่ชื่อเหมือนกันแต่ลักษณะบังคับต่างกัน เช่น สารถีชักรถมี ๒ แบบ, นกกางปีกมี ๒ แบบ, ช้างประสานงามี ๒ แบบ เป็นต้น

 

 

 

ขอบคุณข้อมูลจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/กลบท

                           http://www.ch3thailand.com

ขอบคุณภาพและคลิปจาก : ละคร หนึ่งด้าวฟ้าเดียว ช่อง 3